Obraz9 (12)

HIPOTEZA KRZYWEJ „I” 137

Hipoteza krzywej „i” ustala bardzo ważną teoretycznie i praktycznie prawidłowość dotyczącą związku zachodzącego między liczbą odchyleń różnego stopnia od danej normy (od najlżejszego do najcięższego) a ogólną liczbą wszystkich odchyleń od danej normy¹.

Ale te same badania odchyleń od normy ciszy, jakie przejawiali uczestnicy owych trzech rodzajów publiczności, stanowiły podstawę do sformułowania dalszych twierdzeń.

Porównując przebieg krzywych trzech rodzajów publiczności stwierdzono, że przedstawiają one różny obraz dowodzący, że liczby i proporcje odchyleń różnego stopnia od danej normy w tych trzech publicznościach rozkładają się odmiennie. W publiczności kościelnej liczba odchyleń jest mniejsza niż w dwóch pozostałych publicznościach, a krzywa „i” ma przebieg bardziej ostry; większość odchyleń stanowią odchylenia najlżejsze, pozostałe występują w małych proporcjach. W publicznościach czytelniczej i klubowej przebiegi krzywej mają charakter spłaszczony, a proporcje odchyleń różnego stopnia są względnie wyrównane.

Źródłem tych odmienności była różnica reakcji publiczności na zachowania dewiacyjne uczestników publiczności. W publiczności "kościelnej dezaprobata odchyleń od normy ciszy jest bardzo silna. Działają tu prewencyjne sankcje typu religijno-sakralnego. W pozostałych publicznościach też obowiązywała norma zachowania ciszy, ale odchylenia od tej normy nie są oceniane tak ostro negatywnie, siła dezaprobaty jest niewielka, sankcje łagodne. Każda bowiem norma społeczna zawiera jednocześnie odpowiednie rodzaje dezaprobaty i rodzaje sankcji w wypadku odchyleń od normy w zachowaniu swych członków. Formułuje się więc dalszą tezę, iż wzrost siły dezaprobaty społecznej w grupie zmniejsza liczebność zachowań dewiacyjnych oraz dewiacji najcięższych. Nie należy jednak z tego twierdzenia wyprowadzać wniosków, że wyłącznie rozbudową sankcji negatywnych i siły dezaprobaty społecznej można przeciwdziałać dewiacjom - odchyleniom od norm i osiągać integrację normatywną. Sankcje negatywne nie mogą być niewspółmierne w stosunku do szkodliwości społecznej zachowania dewiacyjnego, ale muszą być zgodne z poczuciem moralnym i prawnym społeczeństwa. Rażące odejście od poczucia moralnego i praw-

1

Na przykład gdyby wzięć pod uwagę przestępstwa przeciw zdrowiu i życiu ludzkiemu w danym roku, to naruszenie nietykalności cielesnej (najlżejsze odchylenia) były najliczniejsze, przestępstwa przeciw naruszeniu zdrowia (lekkie uszkodzenia ciała) występowały w mniejszej proporcji, ciężkie uszkodzenia ciała w jeszcze mniejszej, a zabójstwa (najcięższe dewiacje przeciw zdrowiu i życiu ludzkiemu) w najmniejszej proporcji w stosunku do ogółu przestępstw przeciw życiu i zdrowiu ludzkiemu.