Obraz(261

w następnych pokoleniach. Jednocześnie wybiera i rozmnaża osobniki charakteryzujące się cechami korzystnymi. Selekcja sztuczna może być oparta na informacji:

•    genetycznej - oceniamy rośliny na podstawie potomstwa.

•    fenotypowej - oceniamy fenotypy.

W przeciwieństwie do selekcji naturalnej, selekcja sztuczna jest podporządkowana jakiemuś określonemu celowi (np. zwiększeniu plonu z rośliny. skróceniu źdźbła)'. Wyróżniamy:

—    selekcję pozytywną polegającą na wyborze z populacji osobników o cechach korzystnych (pojedynków o pożądanym genotypie); w dalszych etapach, selekcji pozytywnej poddaje się wyodrębnione linie (potomstwo pojedynków roślin samopylnych), rody (potomstwo pojedynków roślin obcopylnych) lub klony (potomstwo pojedynków rozmnażanych wegetatywnie);

—    selekcję negatywną, której zasadą jest odrzucenie osobników o cechach niepożądanych (pojedynków o niepożądanym genotypie); stosuje się ją często w nasiennictwie, np. w produkcji kwalifikowanych sadzeniaków - usuwanie roślin nietypowych, zdeformowanych, porażonych przez choroby.

W zależności od rozkładu częstotliwości cech w potomstwie wyróżniamy selekcję kierunkową, rozdzielczą i zachowawczą (rys. 1).

Selekcja kierunkowa zmierza do wzmocnienia lub osłabienia w populacji określonych cech. Efektem tej selekcji jest wzrost lub spadek średniej wartości cechy (np. zwiększenie plonu, skrócenie źdźbła), a równocześnie zawężenie zakresu zmienności osobników.

Selekcja rozdzielcza ma miejsce wtedy, gdy materiał wyjściowy selekcjonuje się w kilku kierunkach. W jej wyniku można uzyskać dwie osobne populacje różniące się wielkością cechy selekcjonowanej (np. wcze-snością dojrzewania).

Selekcja zachowawcza (utrwalająca) polega na wyborze osobników o typowej, średniej wartości cechy. Selekcja ta powoduje wyrównanie cech morfologicznych, fizjologicznych i innych. Jednocześnie zawęża zmienność w obrębie populacji, co może być niekiedy zjawiskiem niekorzystnym (osłabia wartość przystosowawczą). Znajduje zastosowanie w hodowli zachowawczej.

— 13 —