out 0077

Treria jtducsitk fnj<huv\y<h

lutuj zachodzą, towarzyszą każdemu momentowi świadomości. Zjawia się on zawsze juko odpowiednik wielkiej rozmaitości podniet, które swego indywidualnego wyrazu nic mogą znalrić w świadomości, lecz które zbiorowo wpływają wszystkie na jakość psychiczną tego momentu. Jest to odpowiednik zlewu pobudzeń nerwowych, nie zaś zlew lub synteza odpowiedników psychicznych tyrh pobudzeń. Każda * działających podniet może być tylko uwnhna jako niezbędny warunek fizjologiczny jego danej jakości.

£ !». — Ponieważ „rzr.cia pierwiastkowe" nie zjawiają się nigdy i zjawiać się nie mogą jako stany naszej świadomości czującej, przeto pojmować je można tylko jako zjawisko psychiczne poza obrębem naszej świadomości istniejące, zjawisko, które w bezpośrednim stosunku z. samym sobą tworzy 'wiadomość „elementarną”, dla naszej niedostępną; z syntezy zaJ dopiero tych świadomości „pierwiastkowych" powstąje świadomość nasza, doświadczenie wewnętrzne. „Czucie pierwiastkowe”, według krytyki teoriopoznawczej, sprowadzałoby się więc dn pcjęda ontidogicanrgo „czucie—subiekt”; poję' ie to jy-iadn '• -Ir pokrewieństwo z nv>n:idą I.rilmiz.i lecz nie tua nic wspólnego z tą świadomością zjawiskową, która stanowi pole doświadczalne dla badań płyclłologieznyclt. Pojęcie „czuć pierwiastkowych" wynikło z zu-pełnie błędnego -tosow mia intelcktualizmu do dziedziny świailomości przed-myślowrj, czującej; j>odobna zaś metoda nie może być uznana ani przez krytykę teoriopoznnwrzą, ani przez stanowisko doświadczalne psychologii

5 10. Nli In*'intelektualistyczna odróżnia jako osobne momenty l«yehic*ne w rażenie, impuls i wzruszenie. Należy jednak przypuszczać, *c „dynamizm gatunkowy", wykazany doświadczalnie przez Fćrćgo, Stwarza <111 danego momentu świadomości nowe pobudzenie, charakteru mięśnio-wi-ęo, z którym ja koić tego momentu liczyć się miui. Szybkość zaś, z jaką reakcja w ta en się w postaci nowej podniety, przewyższająca znacznie czas IMychologtczuy, nie pozwala świadomości wydzielić jej w stan odrębny. Jednolitość dynamicznego oddziaływania momentu * jakością jego wyobrażeniowej natury daje się wykazać doświadczalnie w niektórych halucynacjach lipnor ycz n yeh.

j 11 Narodziny psychiczne impulsu nie są niczym innym jak tylko powstaniem obrazu ruchowego.

5 12.    Im pulsy wność stanów psychicznych spostrzega się introspekcyj-

nie inko chęć, (tożądante. Sądząc z przykładów podawanych przez psychia-tiów, i z. codziennego doświadczenia, można widzieć, ie „chęć" zachowuje ię t:ik samo w stosunku tlo ohrazn jak jego rrakęja dynamiczna, t nim razem słabnie i wzmacnia >ię. Wyobrażenie pewnej czynności, impuls i chęć jej

wykonania stanowią tylko rozmaite wyglądy lego samego zjawiska, wyodrębnione intelektualnie w naszym poznawaniu się wewnętrznym.

5 13. — Psychologia wyodrębnia pierwiastek wzruszeniowy postrzeżeń i wyobrażeń jako samodzielny stan świadomości. Uzasadnienia podawane pizez Spencera nie rozstrzygają tej kwestii. Natomiast, rozważając stosunek wzruszeń do pobudzeń cer.cslczyjnyeh, i do wyohraieniowęj strony momentów świadomości, należy przypuścić, że w momencie samym (o, en wyodrębniamy jako „wzruszenie” czyste, stanowi wraz z pierwiastkiem wyobrażeniowym niepodzielną jedność tego samego zjawiska.

§14.-- Formuły intelektualne nic dają się więc stosować do Wiadomości czująręj. To, co w myśli naszej rozszczepia się na poszczególne pierwiastki zróżnicowane, w punkcie jej wyjścia stanowi jedność momentu świadomości, względem którego aparat myślowy odgrywa rolę jak gdyby pryzmatu, dającego w rezultacie widiuo psychologiczne pewnego układu jakości różnych. Odpowiednia do tego zmienia się określenie jttinosiki psyfhicwtj. Nie odpowiada ona stosunkowi odpowiodniaści pmly (.jednostce podniety odpowiada jednostka psychiczna"), lecz zioiontj, współrzędności tej formy, ie kiedy z jednej jej strony (fizjologicznej) zachodzi zmiana częściowa, to z.c strony drugiej (psychiczną)} zawsze tylko zmiana całości (emu odpowiada. „Jednostka" -jako minimum zjawiskowe naszęj świadomości — w stosunku do pobudzeń fizjologicznych jest odpowiednikiem przeobrażenia tatlo-citpdk^ n*£*i w stosunku do myśli, która się z niej rozwija, zawiera w sobie różnorodność jakościową, będącą jednak jednym tylko momentem w świadomości czującej; w stosunku zaś do trzech działów życia duchowego: poznania, uczucia i woli - jest ich zcśrodkow.mieir. potrójnej natury, rodzajem jak gdyby „rnicrocosmos” psychicznego.

II

§ I badanie „jednostki” ze stanowiska świadomości poznającej. Punkt wyjścia dla myśli jest to moment ni*zrtŁni<zkwax<go uctucui. Proces poznawania przedmiotu zaczyna się aktem nieświadomego porównania. Drugi człon tego porównania posiada charakter nieświadomie dokonanej abstrakcji, streszcza w sobie niejako całą kategorię przedmiotów, pozostając dla introspckrji „uczuciem" nieokreślonej natury. .Spełnia on rolę właściwego twórcy pojęcia przedmiotu, grupując wokoło wrażenia różr.e doświadczenia * przeszłości. Doświadczenia Ie nie odtwmząją się w charakterze ..czuć pierwiastkowych", lecz całkowitych momentów świadomości, wyrażających »•