out 0088

28 Tstria jedr.tiU): f.ryihkuęch

wewnętrznym, zapomniano o tym, że świadomość - jako jedyne narzędzie poznawania naszego, jako powszechna mowa, na wyrazy której wszystko musi się przetłumaczyć, aby mogło jakkolwiek objawić swoje istnienie sama już na nic przetłumaczoną być nic może; zapomniano, że pytania: czym jest moment świadomości? z czego się składa? żądają ontologiczncgo rozwiązania, i z milczącym zaparciem się eksptrymenłalizmu umieszczano „jednostki psychiczne” w ..nieświadomej duchowości”, w tym prawdziwie tajemniczym atembiku, gdzie i fizyczne, i psychiczne zjawiska musiały zatracać wszelkie swoje właściwości i utożsamiać się ze sobą na inocy tego tylko, że jedne i drugie traciły wszelki sens logiczny.

Metoda zaś „atomizmu czuciowego” doprowadza fatalnie do lego pojęcia, że świadomość nasza jest tylko pozorem świadomości prawdziwej, iluzją rzeczywistości psychicznej. Nic to się czuje, co się czuje i nie to jest w świadomości, co jest w świadomości! Pod maską prostoty ukrywa się ogrom złożoności psychicznej; pod maską jednolitości czucia ogrom różnorodności. Jednostek psychicznych, pierwotnych danych życia duchowego, jego elementów składowych, nie należy szukać' w najprostszych faktach bezpośrednio danych przez doświadczenie wewnętrzne, lecz w tym, co stanowi ich istotę zatajoną, ich rzeczywistość zaciemnioną i sfałszowaną przez świadomość naszą, w „rzeczach samych w sobie" psychicznych, w „nieskończenie małych”, w czuciach „nieodczuwalnych”, w „nieświadomości umysłowej”! Jest to próg, na którym ustać musi wszelka naukowa metoda badania, opiece mistycyzmu powierzając los myśli poszukiwacza. Wprawdzie uznane jest, że „byłoby sprzecznością mówić, źc nic ma żadnej różnicy między czuciami odczutymi jako różne, choćby były tylko marzeniem” (Fouillće), lecz (dodaje tenże sam filozof) „nic ma żadnej sprzeczności twierdzić, że czucia, gdzie świadomość nic ujmuje pewnej ilości elementów wielorakich, mogą być jednakże doskonale złożone sanie w sobie” ¹ — a przy odpowiednim powiększeniu tylko zobaczylibyśmy czucia pozornie proste rozpadającymi się na wiele elementów „podobnych i różnych jakościowo". Trudno jednakże zrozumieć, na mocy czego czynnik ilościowy psychiczny posiadałby ten przywilej ultrafcnomcnalny? Kie spostrzeganie wielości składników w stanic prostym jest z konieczności nic spostrzeganiem czegoś niejednolitego w tym stanie, pewnej różnorodności, chociażby sprowadzonej tylko do stosunków czasowych bib przestrzennych; spostrzegać w danym momencie szereg jednakowych zupełnie wstrząśnieó, to znaczy spostrzegać wstrząśnicnia przedzielone nie-wstrząśnicuiami, zatem, szereg zmian, różnic odczutych; różnie zaś odczute jest jednoznaczne z różnym jakościowo, jeżeli nic mamy na myśli i nie poszukujemy jakości mitologicznej, jakości „samej w sobie”. Uprzywilejowanie więc czynnika ilościowego upoważniałoby do twierdzenia, że jest różnica w stanach świadomości czującej, tam gdzie jej nic spostrzegamy, twierdzenia tej samej wartości logicznej, co twierdzenie, że nic ma żadnej różnicy między stanami odczuwanymi jako różne.

A jednak słuszne jest zupełnie, że „gdy mówimy, iż pewne czucie wydaje się nam proste: twierdzenie to jest w gruncie rzeczy negacją-, chcemy przez to powiedzieć, że nie widzimy elementów tego czucia, jeżeli one istnieją, że nic myślimy o nich oddzielnie, że nic rozróżniamy ich; z tego jednak nie wynika bynajmniej, żeby one zupełnie nie istniały i żeby to, co jest nicrozłożone w czuciu, było abso-

1

Piytbbift Jtt iiłt.-ftntt, I. I, . -’H