medium obraz cia�o010

28 Medium - obraz - ciało

Nasze wewnętrzne obrazy nic zawsze mają naturą indywidualną, jednak także wtedy, gdy są pochodzenia kolektywnego, ulegają uwewnątrznieniu, tak że uważamy je za nasze własne. Kolektywne obrazy oznaczają, że postrzegamy świat nie tylko jako jednostki, ale czynimy to w sposób kolektywny, podporządkowujący naszą percepcją jej formie właściwej dla danej epoki. Właśnie w tym procesie uczestniczy medialne „wyposażenie” obrazów. Każda forma percepcji, uzależniona od danej epoki, zmienia jakościowo obrazy, także wtedy gdy ich tematy są ponadczasowe. Poza tym nadajemy jm wyraz osobistego znaczenia oraz wymiar trwania naszych osobistych wspomnień. Obrazy zobaczone poddawane są w sposób nieuchronny osobistej cenzurze widza. Oczekują już na nic strażnicy wrót, nadzorujący naszą pamiąć obrazową. Nasze doświadczenie obrazowe ufundowane jest wprawdzie na konstrukcji, którą sami tworzymy, sterowane jest ono jednak przez aktualne usposobienie, modelujące medialne obrazy.

Dochodzi zatem do aktu metamorfozy, gdy obrazy zobaczone zmieniają się w obrazy pamiętane, które odtąd znajdują swoje nowe miejsce w naszym osobistym zasobie obrazowym. W pierwszym akcie odcicleśniamy postrzeżone zewnętrzne obrazy, aby je, w drugim akcie, na nowo ucieleśnić: zachodzi wymiana między medium-nośnikicm obrazów i naszym ciałem, tworzącym ze swej strony naturalne medium³⁰. Dzieje się tak nawet w przypadku obrazów digitalnych, których abstrakcyjną strukturę widz przekłada na cielesną percepcję. Wrażenie obrazu, które odbieramy poprzez medium, steruje uwagą, którą poświęcamy obrazom, ponieważ medium posiada nic tylko fizyczno-tcchnicznc własności, ale także historyczną formę czasową. Nasza percepcja podlega zmianie kulturowej, chociaż nasze organy zmysłowe nic zmieniły się od niepamiętnych czasów. W tym procesie ma swój duży udział medialna historia obrazów. Co implikuje, iż media obrazowe nic są zewnętrzne w stosunku do obrazów.

³⁰ Ta sytuacja zajmowała już Platona (Darmann, 1995), przy czym rozstrzygnął on - w imię żywego medium, które samo może pamiętać - przeciw martwym mediom pisma i malarstwa: zob. esej Obraz i śmierć w niniejszym tomie, rozdział 8: „Platona krytyka obrazu”.

Temat percepcji medialnej odnajdujemy już w antycznej debacie wokół powstawania wrażeń zmysłowych, pozostawianych w naszym spojrzeniu przez wszystkie przedmioty empiryczne. Arystoteles rozważał ten problem w kontekście walki z wcześniejszą teorią, zgodnie z którą to materialne cząsteczki odłączają się od rzeczy i wpadają do naszych oczu. Przeciwstawiając się temu stanowisku sformułował tezę, że obrazy wzrokowe postrzegane są jako czyste formy, pozbawione matcrialności przez nasze spojrzenie. Wraz z tą tezą położone już zostały fundamenty pod dualizm, który oddziela od siebie obrazy zewnętrzne od wewnętrznych, tak jak gdyby zerwane były między nimi wszelkie mosty. Zarazem związek między percepcją ciała i percepcją obrazu przestał być przedmiotem zainteresowania. Media, w których obrazy powstają i za pomocą których oddziałują jawiły się odtąd jako zanieczyszczenie pojęcia obrazu i dlatego nic zasługiwały na jakąś szczególną uwagę⁵¹.

Każde medium cechuje w praktyce tendencja albo do wskazywania na siebie, albo, przeciwnie, do skrywania się w obrazie. W im większym stopniu zważamy w obrazie na medium, tym bardziej „przejrzysta” staje się dla nas jego funkcja sterowania i tym silniej dystansujemy się od niego. Przeciwnie, jego oddziaływanie na nas ulega wzmocnieniu, w im mniejszym stopniu uświadamiamy sobie jego udział w obrazie - jak gdyby obraz istniał /. własnej mocy. Ambiwalcncja między obrazem i medium polega na tym, że ich stosunek w każdym pojedynczym przypadku ustanawia się na now'o w niemal nieograniczonej wielorakości. Instytucje rozporządzające obrazami realizują władzę obrazów poprzez aktualne medium i jego atrakcyjność: za pomocą medium agituje się na rzecz obrazu, który zamierza się wtłoczyć odbiorcom. Uwodzenie zmysłów, przez fascynację medium, polega dzisiaj na fascynacji technologią. Znajdowała ona sw^rojąjęzykową artykulację zawsze wtedy, gdy zamierzano widzom objaśnić „ślepą”

⁵¹ Arystoteles. Parva Naturalia {Peri Aistlieseos), w: Arystoteles (The Locb Classical Library T. 8, 1936), s. 215n. Por. H. Cassirer, Der Begriffder symbolischen Fornwn, w: Vortragc der Bibliothck Warburg U 921 (Hamburg 1922), s. 20n.