medium obraz cia�o003

14 Medium - obraz - ciało

rozpatrywane w ścisłym wzajemnym powiązaniu, to jednak pierwszy z nich znajduje się w centrum badań. Pytanie „Co jest obrazem?” nakierowane jest w naszym przypadku - by wymienić niektóre przykłady - na artefakty, dzieła plastyczne [Bikłwerke], transmisję obrazów i metody obrazotwórczc¹. Owo „co”, którego szuka się w takich obrazach, nie daje się pojąć bez ,jak”, czyli bez zrozumienia sposobu, w jaki się „co” sadowi w obrazie lub w jaki staje się obrazem. Wątpliwe, czy w przypadku obrazu można w ogóle określić „co” w sensie treści lub tematu, na takiej samej zasadzie, jak wyodrębnia się jedną wypowiedź z danego tekstu, w którego języku i formie tekstowej zawartych jest wiele możliwych wypowiedzi. Owo, jak” jest właściwym komunikatem, jest prawdziwą formą językową obrazu.

„Jak” sterowane jest jednak przez media, w których postrzegamy przychodzące do nas z zewnątrz obrazy: tylko w swoich mediach mogą one występować jako obrazy lub uznawać się za obrazy. Same obrazy można wprawdzie traktować jako media poznania, które zapośredniczająsię inaczej niż teksty. Jednak widzialnymi czyniąobrazy techniki i programy, które w perspektywie historycznej można określić jako media-nośniki, wszystko jedno czy występują w postaci unikatu, jak w przypadku obrazu malarskiego, czy w postaci serii, jak w przypadku karty graficznej i odbitki fotograficznej. Z tego względu pojęcie medium, niezależnie od tego, jak wielkie jest jego znaczenie także w innym kontekście, nic może się jeszcze dzisiaj opierać na ustabilizowanym dyskursie. Ponieważ teorie obrazu sytuują się w innych tradycjach myślowych aniżeli teorie medium, konieczne staje się, by w ramach „fizyki obrazu”² przyznać swoistą wartość mcdialności wszystkich obrazów. Rodzi się przy tym pytanie, czy również diuitalny obraz • można włączyć w medialną historię obrazu, czy też - a to zdanie

(P (?kx-Z-    2.    ‘''I

I <^ec>^V

c-c cM_&

_»    * O*'    T .

Sformułowanie problemu ^ U cA**

dzisiaj przeważa - wymaga on całkiem odmiennego dyskursu. Jednak wtedy, gdy obraz digitalny wytwarza odpowiadający mu obraz mentalny, kontynuowany jest dialog ze świeżo wyedukowanym dla takiego odbioru widzem. Syntetyczny obraz zaprasza nas do odmiennej syntezy, aniżeli czyniły to analogowe media obrazowe. Bernard Sticglcr rzucił jednak pytanie, czy nic jest tak, że właśnie dlatego można go włączyć w nową „historią reprezentacji”, która „przede wszystkim byłaby historią nośników obrazu”³.

Pojącic obrazu może tylko zyskać, gdy mówi sią o obrazie i medium jak o dwóch stronach jednej monety, których nic można od siebie oddzielić, również wtedy, gdy w spojrzeniu rozdzielają sią, znacząc co innego. Nie wystarczy mówić o materiale obrazów, by wyminąć modne pojącic mediów'. Medium charakteryzuje sią właśnie tym, żc jako forma (zapośredniczcnie) obrazu obejmuje i formą, i materią, zazwyczaj oddzielane, gdy mowa o dziełach sztuki i obiektach estetycznych. Ulubiony dyskurs o formie i materii, stanowiący przedłużenie starego dyskursu o duchu i materii, nic nadaje się do zastosowania wobec medium-nośnika obrazu⁴. Nic można redukować obrazu do formy, którą obejmuje medium, gdy ono jest nośnikiem obrazu; podobnie jak w niewielkim stopniu obowiązuje w przypadku relacji obrazu i medium różnica między ideą i wykonaniem. W tej relacji zawiera się dynamika, której nic można ująć za pomocą tradycyjnej argumentacji odnośnie do kwestii obrazu. Obraz wymaga w ramach dyskusji o mediach nowej treści pojęciowej. Ożywiamy obrazy - gdy napotykamy je w ich medialnych ciałach - tak, jak gdyby żyły lub przemawiały do nas. Percepcja obrazu, akt ożywienia, jest działaniem symbolicznym, całkowicie odmiennie realizowanym w różnych kulturach czy w dzisiejszych technikach obrazowych.

Pojęcie medium zyskuje swoje prawdziwe znaczenie dopiero wtedy, gdy pojawi się w kontekście obrazu i ciała. Zarazem

1

   Por. Bochm. 1994, w tomie prace autorów uwzględniające artefakty obrazowej także: Mitchell, 1994, i Marin, 1993.

2

   Pojęcie to zawdzięczam rozmowom z P. Wciblem, w których polemizował z metafizyką obrazu. Por. też: W. Seitter. Physik des Daseins (Wicn 1997).

3

   Sticgler. 1996. s. 182.

4

   Na ten temat: Schlosscr, 1993, s. 119n., który powołuje się na: Schopenhauer, Parerga und Paralipomena (1851) § 209. Niemiecki idealizm odcisnął silne piętno na pojęciu obrazu.