medium obraz cia�o004

16 Medium - obraz - ciało

dostarcza ono tutaj brakującego ogniwa [missing link], albowiem to medium dopiero sprawia, że jesteśmy zdolni do takiej percepcji obrazów, w której nie mylimy ich ani z prawdziwymi ciałami, ani ze zwykłymi rzeczami. Rozróżnienie obrazu i medium sugerowane jest nam przez świadomość ciała. Obrazy wspomnienia i fantazji powstają w naszych własnych ciałach niczym w żywym medium-nośniku. Doświadczenie to było, jak wiadomo, impulsem do rozróżnienia miądzy pamięcią jako cielesnym archiwum obrazów i wspominaniem jako cielesną aktywnością wytwarzania obrazów¹. W dawnych tekstach media obrazowe pozostawiły swoje ślady wszędzie tam, gdzie wobec obrazów sformułowano zakaz materialności, by wewnętrze obrazy widzów chronić przed fałszywymi obrazami. W wyobrażeniach magicznych spotykamy się natomiast z bogatą praktyką, polegającą na poświęcaniu przeznaczonych do użytku mediów obrazowych, tak by dopiero w rytuale materię przemienić w medium (s. 192).

--♦- W medium obrazów zawarte jest podwójne odniesienie do ciała. |*

Analogia cielesna w pierwszym sensie realizuje się poprzez to, że media-nośniki ujmujemy jako symboliczne lub wirtualne ciała obrazów. W drugim sensie powstaje ona przez to, że media zapisują się w naszej cielesnej percepcji, zmieniając ją. Media sterują naszym doświadczeniem ciała przez akt oglądu w takim stopniu, w jakim ich model kształtuje zarówno naszą własną percepcję, jak i sposób uzewnętrzniania naszego ciała. Z tym większą gotowością uznajemy tę analogię w stosunku do przyjmowanych przez nas obrazów. Dzieje się tak nawet w przypadku elektronicznych mediów obrazowych, odciclcśniających obrazy. Tclematycznc unicestwienie przestrzeni, uskrzydlające zarazem nasze ciała, odpowiada tej samej tendencji. Odciclcśnienic to nie jest jednak niczym innym jak tylko doświadczeniem ciała nowego typu, posiadającym już swoje paralele historyczne (s. 221). Zwirtualizowanc

lub zglobalizowane ciało realizuje jednak owo przedłużenie swojej percepcji tylko za pomocą swoich cielesnych organów.

Medialna perspektywa na obrazy na powrót wprowadziła do dyskusji nasze ciało - które w wielu odmianach semiotyki zostało świadomie usunięte z gry - jako medialny podmiot².

Teoria znaku należy do osiągnięć epoki nowoczesnej w zakresie tendencji do abstrakcji, oddzieliła bowiem świat znaków od świata ciał tak, że znaki - polegając na umowie między członkami danego społeczeństwa- niejako zadomowione zostały w społecznych systemach³. Nakierowane są na percepcję kognitywną, a nic zmysłową, związaną z ciałem; przy czym nawet same obrazy zostają zredukowane do znaków ikonicznych. Dla semiotyki elementarna jest symetria znaków-językowych i wizualnych (a także prymat języka jako wiodącego systemu). Co prawda, Ernst Gomb-rich w swoim strukturalistycznym eseju przyznawał, że obrazy „zapośrcdniczają informacje, które w żaden inny sposób nie mogą być deszyfrowane”⁴. Jednak to sformułowanie w dobitny sposób odsłania funkcjonalistycznc ograniczenie, którego doświadcza tutaj pojęcie obrazu. Podobnie rzecz się ma w przypadku różnicy między obrazem i medium, która w ujęciu semiotycznyrn prowadzi do redukcji obrazu. Dopiero perspektywa antropologiczna przywraca człowiekowi - działającemu i doświadczającemu siebie w sposób medialny - należne mu miejsce. To odróżniają od tych

1

U. Flcckncr (Hg.), Die Schatzkammern der Mnemosyne (Dres-den 1995) ze zbiorem tekstów na temat teorii pamięci. Por. też prace A. i J. Assmannów na ten temat; a także: Darmann, 1995, s. 19n. (tam analiza teorii Platona).

2

   Dyskusja na temat medium jest jeszcze bardziej rozproszona. Por. Rótzcr, 1991; McLuhan, 1996; Reck, 1996; Faulstich, 1997 i 1998; Brc-dekamp, 1997; Bochm, 1999 i Spiclmann - Winter, 1999. Na temat ciała jako konstytutywnej części Ja zob. M. Mcrlcau-Ponty, Phanomenologic der Wahrnehmung (Berlin 1965), s. 178n. i tenże, Das Auge und der Geist (Hamburg 1984), s. 13n.

3

   Na ten temat: Eco, 1972; Scholz, 1991 i Schafer-Wimmer, 1999. Por. Kacmmcrling, 1979; M. Wcrscn, Models for a semiotics of visual ort, w: A. Recs - F. Borzcllo (cd.), The new art liistory (London 1986); G. Mayo (cd.), The verbal and signal sign („Word and Image” 6, 3, 1990); M. Schapiro, w: Bochm, 1994, s. 253n.

4

   E. Gombrich, 1999, s. 50n.