IMGx82

wiek ma również „postawę” wobec własnego życia wewnętrznego. Wydaje się, że ten aspekt postawy szczególnie rozpracował G. C. Jung, który obok terminu Haltung (postawa do świata zewnętrznego) daje termin Einstellung (postawa do świata wewnętrznego i zewnętrznego). Przypatrzmy się pokrótce dwóm, wydawałoby się przeciwstawnym, koncepcjom postawy: postawie w psychologii analitycznej G. C. Junga, która należy do psychologii głębi, oraz analizie czynnikowej R. B. Cattella, która bazuje na matematyce i statystyce.

Jungowska koncepcja postawy

Przez postawę rozumie G. C. Jung (|1961) gotowość psychiki, by działać w określonym kierunku lub też reagować na określone bodźce¹. W ujęciu jun-gowskim postawa, która ma charakter bardziej „zewnętrzny”, została nazwana postawą ekstrawertywną, drugą natomiast, bardziej skoncentrowaną na sobie, określił jako postawę introwertywną. Obie postawy mają korzenie w głębokich warstwach psychiki człowieka, w której bardzo ważną rolę spełnia podświadomość.

Zdaniem Junga postawa ekstrawertywna daje się łatwo zauważyć przez swoje pozytywne nastawienie do przedmiotu, do otaczającego świata, w którym bytuje podmiot - człowiek. Jest on gotowy i chętny do współpracy; odczuwa niejako naturalną potrzebę, aby współpracować z innymi. Przywiązuje dużą wagę do zawierania kontaktów, znajomości z innymi. Wydaje się, że światopogląd i etyka u człowieka o postawie estrawertywnej mają - oczywiście zdaniem Junga - silne zabarwienie altruistyczne, to jednak osąd sumienia jest w dużej mierze uzależniony od środowiska, od opinii większości. Otoczenie, w którym żyje osoba o postawie ekstrawertywnej, zna motywy jej postępowania. Człowiek taki ma jednak trudności w dochowaniu tajemnicy; łatwo dzieli się tajemnicą z innymi. Odnosi się wrażenie, jakoby jego życie duchowe przebiegało gdzieś w świecie zewnętrznym i dlatego zapomina o sobie. Jeżeli przeżywa jakiś konflikt wewnętrzny, prosi o pomoc.

Postawa introwertywną - zdaniem Junga - jest bardziej skierowana do świata wewnętrznego aniżeli do świata zewnętrznego. Człowiek taki zachowuje czasami dość daleko idący dystans wobec otoczenia. Osobę introwertywną łatwo zauważyć w towarzystwie, szczególnie w dużej grupie; czuje się osamotniona i zagubiona. Swoje najlepsze przymioty niejako zachowuje dla własnego

14

1

Por. Psychologische Ty pen, Ziirich 1960, s. 524. Terminy „ekstra wersja", intro wersja" (Jung) oraz „exvia. invia” (Cattell) mają charakter konstytucjonalny, ale można mówić o tego typu postawie.