456719674

morałem, żo wszystko na diecie ma swój sens i cci, a po bliższym przyjrzeniu okazuje się. że ani zło nic jest takie złe. aiu dobro tak dobre, jak się to z pozoru wydaje.

Ale autorka mc kończy tym relatywistycznym wiuoskicm, lecz prowadzi czytelnika do innej jeszcze bajki. Baba Jaga ujawnia się przed bohaterami jako Kuma-Śmicić i wiedzie ich do owej niezwykłej pieczary, gdzie płoną wyznaczone wszystkim świeczki życia i zgonu, każda innej długości, takiej, jak długie życic jest poszczególnym postaciom pisane Zostaw iamy bohaterów w roztańczony in kręgu, kiedy w ostatniej chwili wstrzymali oddech t o mały włos nic zdmuctuięli wszy stkich płonący eh świec. Kuma-Ś mierć, straszna baba z kosą. upostaciowanie wszelkiego zla. okazuje się silą sprawiedliwą i nieprzekupną, stojącą na stmży porządku świata.

Pow iasika filozoficzna nic jest gatunkiem łatwy m. gdyz na ogół nic proponuje ona odbiorcy barwnych fabularnych schematów. Dotykając —jak dwa omów ionc wyżej utwory — stref mroku i nocy. przynosi pobudzenie do refleksji i dyskusji, która niekoniecznie musi być zwerbalizowana, gdyż dziecko może wrócić do niej we własnych myślach w późniejszym, nic określonym bliżej czasie. Tym bardziej warto polecić ją nauczycielom i bibliotekarzom z zachętą, aby korzyslając z. odpowiedniej chwili i nastroju, wyjęli pod uwagę jej przesianie i możliwość przekazania go dzieciom.

„MY” I „ONI”,

CZYLI STEREOTYPY NARODOWE W POLSKIEJ LITERATURZE DZIECIĘCEJ

Niekiedy trafia w nasze ręce jakaś zagraniczna książka — najczęściej nic tłumaczona na język polski — w której z niemałym zaskoczeniem i przykrością znajdujemy negatywny sąd o własnym narodzie lub postać wysoce niesympatycznego bohatera, uosabiającego Polaka jako przedstawiciela narodu, z którym hm... krótko mówiąc, wcale się nic utoż-samiamy. Pisząca te słowa przeżyła taki szok lekturowy niejeden raz. zapoznając się na przykład z dostępną w masowych nakładach w ZSRR literaturą dla dzieci, której przesłanie było jak najdalsze od idei polsko-radzieckiej przyjaźni.

Nic chciałabym tu rozjątrzać nikogo podawaniem tych zagranicznych przykładów Przeciwnie: pragnę przedstawić poniżej swoje refleksje — oczywiście pobieżne, gdyż. szczegółowa analiza tego zagadnienia wymagałyby odrębnej rozprawy — dotyczące zawartego w polskiej literaturze dla dzieci i młodzież) obrazu naszych niektórych sąsiadów oraz narodowości żyjących na terenie państwa polskiego. Jakie widzenie innych narodów proponuje młodym czytelnikom nasza literatura dziecięca? Zagadnienie to omówię na przykładach wybranych. bardziej znanych utworów lub typowych, ważniejszych nurtów naszej tradycji literackiej.

Nowoczesne pojęcie narodu ukształtowało się w Europie na przestrzeni XIX stulecia, to jest akurat w tym czasie, gdy Polska pozbaw iona była w łasnej państwowości. Nie oznacza to jednak, że zagadnienia tożsamości narodowej były w literaturze dziecięcej obszarem zapoznanym. Przeciw nic. stały się one tematem niezwykle żywotnym i bardzo często pojawiał)- się w tle utworów kierowanych do młodego pokolenia, a choć niejednokrotnie przyjmowały postać znaków utajonych, zaszyfrowanych przemaw iał)^- do czytelnika z bardzo dużą siłą wyrazu.

Literatura dziecięca, podobnie jak piśmiennictwo popularne, pieśń czy poezja powszechnego obiegu, powtarzała na ogół w uproszczonej wersji wzory tworzone przez literaturę „wysoką" — wielkie dzteła pozytywizmu czy romantyzmu. często przedłużając ich żywotność poza granice swojej epoki. Konty nuacja ta dochodziła do skutku nic tylko poprzez funkcjonowanie w obiegu tekstów klasyki dziecięcej, lecz także przez powtarzanie pewnych modeli zachowań i ocen w dziełach kolejnych epok

99