P1090781

wcześniej koncepcji teoretycznych. Można zatem rozpatrywać ten problem w aspekcie np. psychologicznym, jak i, powiedzmy, probabilistycznym. W pierwszym wypadku osią zainteresować badawczych będzie np. wpływ uczestnictwa w kulturze na zmiany w wyposażeniu osobowości jednostki. W drugim zaś wypadku uwaga badacza może być skoncentrowana np. na oszacowaniu prawdopodobieństwa dotarcia pewnych wartości kulturowych do określonych grup społecznych, czy np. oszacowaniu prawdopodobieństwa recepcji pewnych treści kulturowych przez jednostkę usytuowany na określonym szczeblu struktury społecznej.

Odrębnym problemem jest wybór podstawowych kategorii teoretycznych, czyli - innymi słowy - wybór płaszczyzny rozważań. Analizę uczestnictwa w kulturze (podobnie zresztą jak i rozważania dotyczące innych zjawisk społecznych) prowadzić można w kategoriach np. "konfliktu", "funkcji", "uczenia się", "potrzeb", "ról społecznych" itp.

Wielość możliwych podejść do problematyki uczestnictwa w kulturze spowodowana jfest z jednej strony złożonym, wielowymiarowym charakterem tego zjawiska społecznego, z drugiej zaś - jego wzrastający wagą społeczną. Jeśli uwzględni się założenia Prognozy Rozwoju Kultury (1973), należy przypuszczać, iż znajdujemy się we wstępnej fazie kompleksowych studiów nad różnymi’ aspektami kultury. Można zatem spodziewać się, że w miarę rozwoju tych studiów interdyscyplinarna natura badań nad kulturą uwidoczni się jeszcze bardziej.

Należy wobec tego wyjaśnić, w jakiej konwencji pisana jest niniejsza praca.

Płaszczyną odniesienia dla zasadniczej części dalszych rozważań jest kategoria potrzeb intelektualnych człowieka, a w Ich ramach - potrzeb czytelniczych. Wydaje się bowiem, że rozpoznanie mechanizmu tworzęnia się i funkcjonowania potrzeb czytelniczych ma nie tylko doniosłe znaczenie teoretyczne, ale także może być wykorzystywane w działaniu jak najbardziej praktycznym.

Takie postawienie sprawy nie oznacza jednak, że w analizie przeważa podejście homocentryczne...Wręcz, przeciwnie;-zasadnicza

l

y?

C2ęść pracy poświęcona jest badaniu relacji pomiędzy przy należ noś* clą Jednostki do określonych grup społecznych a jej potrzebami czytelniczymi (ich kształtowaniem się, funkcjonowaniem 1 zmianą).

Ż problemem tym wiąże się pojęcie "motywacji" lub "motywów postępowania". Tak więc interpretacja czytelnictwa w kategoriach motywów pozwala na sformułowanie pewnych twierdzeń dotyczących potrzeb czytelniczych.

Społeczna przynależność jednostki wyznaczana jest za pomocą, standardowych - w badaniu socjologicznym - zmiennych, któro szczegółowiej zostaną opisane w dalszej części pracy.

1.2. Rozróżnienia pojęciowe

Jak wiadomo, pojęcia stosowane w analizie socjologicznej, mimo identycznego niekiedy brzmienia z wyrażeniami spotykanymi w języku potocznym, mają często odmienne znaczenie. Nie jest to wszakże jedyna przyczyna nieporozumień terminologicznych. Wiadomo bowiem również, iż w opracowaniach specjalistycznych przypisuje się analogicznym terminom różne znaczenia, co spowodowano jest nie tylko zróżnicowanymi koncepcjami teoretycznymi, ale także pewną "nieoznaczonością", albo lepiej - wieloaspektowością przedmiotu badania. Zwłaszcza jeżeli jest nim kultura.

Konieczne jest więc objaśnienie kluczowych chociażby pojęć, stosowanych w dalszych rozważaniach.

Wspomniano już, że rozważania dotyczące uczestnictwa w kulturze stanowić mają jedynie szersze tło dla wydobycia podstawowych determinant psycho-społecznych czytelnictwa książek. Takie postawienie sprawy wiąże się ponadto z obserwowanym w wielu badaniach (np. A.Pawełczyńska, 1969. R. Dyoniziak, 1969, A.Kłoskowska, 1972) zjawiskiem syndromatyczności uczestnictwa w kulturze w pewnych warstwach społecznych, a także z prezentowaną w niniejszej pracy problematyką kształtowania się potrzeb czytelniczych.

Zasadniczą ramę dla analizy czytelnictwa książek stanowi z reguły kultura w węższym rozumieniu, określana przez A. Kłoskowską jako "kultura symboliczna realizacyjna". Zgodnie z powyższym, analiza symbolicznej sfery kultury badanej zbiorowości "odnosi się do jej eie-

11