img231 (7)

32 1. Model biznesu - przegląd koncepcji teoretycznych

Jak wcześniej stwierdzono, w publikacjach dotyczących modeli biznesu poruszane są różne aspekty tego tematu. Część autorów koncentruje się przede wszystkim na zdefiniowaniu pojęcia „model biznesu” i na typologii modeli biznesu (między innymi P. Timmers i M. Rappa). Niektórzy nie tylko definiują MB, ale także wymieniają elementy konstytuujące (jak na przykład R. Amit i C. Zott, J. Magretta, J.C. Linder i S. Cantrell, H. Chesbrough i R.S. Rosenbloom, O. Peterovic, C. Kittel i inni). W niewielu zaś opracowaniach opisano elementy konstytuujące MB (dokonali tego między innymi G. Hamel, P. Weill i M. Vitale, A.N. Afuah i C.L. Tucci). Elementy konstytuujące model biznesu według wybranych autorów przedstawiono w tabeli 1.5.

Jak wynika z tabeli 1.5, autorzy publikacji na temat modelu biznesu nie są zgodni co do zestawu elementów konstytuujących. Elementem konstytuującym model biznesu wskazywanym przez większość wymienionych w tabeli autorów jest pozycja przedsiębiorstwa w łańcuchu wartości (15 wskazań). W większości analizowanych publikacji jako elementy konstytuujące MB wymieniane są także wartość dla klienta (13 wskazań) i źródła przychodów (12 wskazań). Za elementy konstytuujące uznawane są także: docelowi klienci (8 wskazań), strategia lub jej elementy (8 wskazań), zasoby/kompetencje (8 wskazań), relacje z partnerami (8 wskazań), oferowane produkty (6 wskazań).

1.3. Przykłady klasyfikacji modeli biznesu

Jak już wspomniano, wielu autorów definicji i koncepcji modelu biznesu podejmowało także próby tworzenia typologii modeli biznesu, stosując przy tym różne kryteria ich wyróżniania. Przypomnijmy, iż wzrost liczby publikacji, w których odwoływano się do terminu „model biznesu”, nastąpił od połowy lat 90., co wiązało się z rozwojem Internetu i e-biznesu. Większość też typologii modeli biznesu prezentowanych w literaturze odnosi się do e-biznesu. Dla ilustracji przedstawiamy kilka przykładów klasyfikacji tego rodzaju modeli. Jednak, z uwagi na przedmiot niniejszego opracowania, bardziej nas interesują mniej liczne w literaturze - typologie uniwersalnych modeli biznesu.

Sposób klasyfikacji modeli biznesu przez poszczególnych autorów nie jest jednolity nawet w obrębie dwu podstawowych kategorii modeli biznesu, to jest modeli e-biznesu i modeli uniwersalnych. Wynika to między innymi z:

•    przyjęcia przez autorów tych klasyfikacji różnych definicji modelu biznesu,

•    różnego podejścia autorów do elementów konstytuujących model biznesu,

•    podejścia poszczególnych autorów do relacji między modelem biznesu i strategią,

•    przyjętych kryteriów tworzenia typologii modeli biznesu.

Ponadto, nie wszyscy autorzy wskazują kryteria, według których wyodrębnili poszczególne modele biznesu, a także - w ich ramach - warianty modeli.

1.3.1. Modele e-biznesu

Klasyfikacją i opisem modeli e-biznesu zajmowali się między innymi: P. Timmers, M. Rappa, P. Weill i M. \ itale. L.M. Applegate, A.N. Afuah i C.L. Tucci, D. Tapscott, A. Łowi i inni oraz A. Hartman, J. Sifinis i J. Kador⁶¹.

Klasyfikacja P. Timmersa

Autor ten jako jeden z pierwszych dokonał w 1998 roku typologii i opisu modeli e-biznesu. Uznał on, że model biznesu obejmuje następujące podstawowe elementy: konfigurację produktu, usługi i przepływy informacji, opis różnych „aktorów biznesu” i ich ról oraz potencjalnych korzyści dla nich, a także określenie źródeł przychodów. Posługując się wieloma kryteriami, wyróżnił następujące modele e-biznesu⁶²:

1.    Sklep internetowy (e-shop): zastosowanie Internetu w działaniach marketingowych (na przykład prowadzenie działań promocyjnych przez Internet, sklep internetowy umożliwiający dokonywanie zamówień i realizację płatności);

2.    Zamówienia elektroniczne (e-procurement): oferowanie i dostarczanie towarów i usług drogą elektroniczną;

3.    E-aukcje (e-auction): implementacja elektronicznych postaci licytacji znanych z rynków tradycyjnych;

4.    E-centrum handlowe (e-mall): sieć sklepów internetowych funkcjonujących pod jedną znaną marką;

5.    Wirtualna społeczność tyirtual community): odwołanie się do zjawiska lojalności internautów wobec wirtualnej rzeczywistości - internauci powracają bowiem na witrynę będącą miejscem spotkań, a członkowie takiej społeczności są atrakcyjną docelową grupą klientów dla wielu przedsiębiorstw;

6.    Platforma współpracująca (collaboration platform): dostarczanie narzędzi i środowiska informatycznego dla współpracujących ze sobą przedsiębiorstw,

7.    Organizator rynku (third party marketplace): oferowanie dostępu do rynku elektronicznego dostawcom produktów katalogowych;

8.    Integrator łańcucha wartości (value cham integrator): koncentrowanie się na integrowaniu ogniw złożonych łańcuchów wartości, aby eksploatować przepływy informacji między tymi ogniwami;

9.    Dostawca usług w łańcuchu wartości (value chain service provider): specjalizowanie się w realizacji określonych funkcji w łańcuchu wartości, takich jak płatności elektroniczne lub usługi logistyczne;

⁶¹    W polskiej literaturze przeglądu modeli e-biznesowych dokonał D. Nojszewski, Przegląd modeli e-biznesowych, ci. I, „e-mentor” 2006, nr 17, cz.II., „e-mentor” 2006, nr 19.

⁶²    P. Timmers, Business Models for Electronic Markets, op. cit., s. 3-8.