P1090791

rozkładu uyborów czytelniczych w odniesieniu do (i) Autorów 1 tytułów. lub tci (2) mniej lub bardziej zagregowanych typów literatury, f znów, podobnie jak poprzednio, preferencje czytelnicze stosunkowo łv.tdko interpretuje się w kategoriach motywacji, poprzestając najczęś-ci ej na prostym opisie.

W niniejszym opracowaniu analizować się będzie rozkład wyborów czytelniczych w odniesieniu do autorów najbardziej ulubionych utworów literackich.

Może powstać uzasadniona wątpliwość, że również informacje o sile i kierunku motywacji czytelniczych są w gruncie rzeczy deklaracjami respondentów. W związku z tym podlegają one prawdopodobnie podobnym zakłóceniom, jak deklaracje dotyczące jednostkowych rodzajów motywów towarzyszących czytelnictwu. Czy można więc tego typu Informacjo traktować jako wiarygodniejsze niż oświadczenia na temat motywów? Problem ten z pewnością nie jest prosty. Podniesiona tutaj wątpliwość dotyczy bowiem wszystkich Informacji zbieranych drogą bezpośredniego wywiadu z respondentami.

Należy jednak zwrócić uwagę na pewne Istotne różnice w merytorycznej treści pytań dotyczących siły I kierunku motywacji z jednej strony, a pytali, za pomocą których pragnie się ustalić rodzaj owej motywacji. W pierwszym wypadku mamy do czynienia z_t informacją o faktach obiektywnych. Pytamy mianowicie, ile przeczytano książek w konkretnym, ściśle określonym wycinku czasu.

Wskaźniki tego typu są stosowane przez badaczy czytelnictwa przede wszystkim ze względu na ich funkcje informacyjne (por. S.Nowak, 1965, s. 291 i dalsze). I tak też się je zazwyczaj interpretuje. Problem polega więc na tym, aby dobierać takie wskaźniki badanego zjawiska, które z możliwie dużym prawdopodobieństwem informują o tym, o czym według założeń informować powinny. Postulat ten nazbiera szczególnej wagi w badaniach masowych, kiedy to możliwość zbierania dodatkowych informacji jakościowych Jest mocno ograniczona.

Omawiany typ wskaźnika dotyczy faktów, które miały, miejsce . w przeszłości, podczas gdy stosowane do tej pory wskaźniki rodzaju motywacji czytelniczych dotyczą zjawisk, które z reguły ukonkret-niają się, werbalizują dopiero w momencie wywiadu.

W związku * powyższym próby określenia rodzaju motywacji tov.vi» rzyszących określonemu rodzajowi czytelnictwa powinny być - jak się wydaje - dodukowane z pojawiających się potrzeb czytelniczych. Jt<i-U to założenie Jest słuszne* to nacisk powinien być położony przodo wszystkim na możliwie dokładne Identyfikowanie rodzajów potrzeb czytelniczych, funkcjonujących w naszym społeczeństwie. Zaproponowana wcześniej robocza klasyfikacja ważniejszych potrzeb czytelniczych nie może, rzecz Jasna, stanowić podstawy do jakichś szerszych ano-

liz

W publikacji niniejszej podjęta zostanie próba oceny siły (nałożenia) oraz kierunku motywacji czytelniczych występujących współcześnie w naszym społeczeństwie. Problem określenia rodzaju motywacji czytelniczych drogą dedukcji z zaobserwowanych potrzeb czytelni-¹ czyeh został tutaj pominięty. Jest to bowiem zagadnienie, którego rozwiązanie wymaga przede wszystkim opracowania podstawowych, metodologicznych zasad analizy, sformułowania hipotez roboczych i ich empirycznej weryfikacji. Szczególnie Istotne jest - jak należy sadzić - poprawne zidentyfikowanie potrzeb, którym towarzyszą motywy Instrumentalne, oraz potrzeb, którym towarzyszą motywy o charakterze autotelicznym. Duże trudności metodologiczne towarzyszące operacjo-nalizacji instrumentalnych i autotelicznych potrzeb czytelniczych, .t zarazem teoretyczna i praktyczna doniosłość tej problematyki Wymossnp* odrębnych, pogłębionych studiów, co wykracza poza ramy nimejszopó opracowania.

3. OCENA ZGROMADZONYCH MATERIAŁÓW EMPIRYCZNYCH

Podstawowy materiał empiryczny stanowią - jak Już wspomniano -rezultaty ogólnopolskiego badania reprezentacyjnego na temat uczestnictwa w kulturze, przeprowadzonego w listopadzie 1972 r, przez Główny Urząd Statystyczny. Rezultaty tego badania porównywane są w miarę możliwości z badaniami wcześniejszymi, aczkolwiek porównania te - ze statystycznego punktu widzenia - mają wiele braków.

Próba badaó GUS objęła w sumie 25,3 tys. osób w wieku 15 lat .    >

: i więcej. Stanowiła ona losową "podpróbę" tzw. "próby-matki",