P1090801

t znów - _w miarą wzrostu poziomu wykształcenia respondentów rośnie odsetek budżetów czasu, w których pojawiło się czytelnictwo książek. Oznacza to, żc wzrost poziomu wykształcenia wpływa na wyraźne podwyższeni© pozycji czytelnictwa książek w hierarchii zająć, Wiąże się to z nasileniem się potrzeb czytelniczych zarówno w- sensie bezwzględnym, jak i w porównaniu z pozostałymi elementami dobowego budżetu czasu.

Na zakończenie niniejszego paragrafu warto podsumować krótko dotychczasowe ustalenia badawcze.

Dano empiryczne wykazują, że pomiędzy miastem a wsią istnieją zasadnicze różnico w stopniu rozbudzania potrzeb czytelniczych. Jednym z głównych zadań, przydatnych w uprawianiu racjonalnej polityki kulturalnej w zakresie czytelnictwa książek, jest sformułowanie możliwie trafnej diagnozy tego zjawiska społecznego.

Wyjaśniono uprzednio, że duża część owych różnic wynika z faktu, iż populacja wiejska, generalnie rzecz biorąc, wcześniej ńiż populacja miejska wychodzi ze sfery wpływów systemu szkolnego. Innymi słowy - na wsi więcej jest ludzi o krótszym okresie kształcenia, a zatem mniejsze są szanse, iż uznano potrzeby czytelnicze przekształcą się w potrzeby odczuwano. Dodatkową okolicznością sprzyjającą temu jest fakt. iż w środowisku wiejskim książka jest mniejszym źródłem prestiżu niż w środowisku miejskim, A zatem - w porównaniu z miastem - kontekst społeczny w mniejszym stopniu sprzyja utrzymywaniu się ekstrawertywnych motywacji czytelniczych w życiu pozaszkolnym, W konsekwencji w wiejskim środowisku pozaszkolnym zanika proces przekształcania się uznawanyęh potrzeb czytelniczych w potrzeby odczuwane.

4.4* Rozkład natężenia motywacji czytelniczych według wieku respondentów

Jak już wcześniej wspomniano, z teoretycznego punktu widzenia jedną ze zmiennych dość ściśle powiązanych z kształtowaniem się motywacji czytelniczych Jest wiek. Zmienna ta bowiem, powiązana z różnymi fazami życia jednostki, określa zarówno sam poziom po-

trzob czytelniczych, jak l proporcje pomiędzy motywacjami o charakterze Introwertywnym l ekstrawertywnym. Postawiono hipotezę, iż w młodszych grupach wieku zachodzi zasadnicza taza Internalizacji potrzeb czytelniczych. Głównym, aczkolwiek\nlo Jedynym instrumentem tej internalizacji jest szkoła.

Zgodnie z wyłożony wcześniej konwencją analizy można założyć, iż w młodszych grupach wieku, czyli w najbardziej Intensywnej lazie internalizacji potrzeb czytelniczych, zdecydowanie przeważają motywacje o charakterze ekstrawertywnym. Czytelnictwo książek w tych grupach wieku kształtuje się w dużej części pod wpływem formalnych i nieformalnych presji otoczenia społecznego (szkoły, rodziny) i jest

9

zorientowane na oceny tego otoczenia. Można zatem sformułować tezę, że im wyżej oceniane jest czytelnictwo książek w otoczeniu społecznym młodego człowieka, tym większe są szanse przekształcenia się jego uznawanych potrzeb czytelniczych w potrzeby odczuwane, czyli — zarazem - tym częściej motywacje okstrawertywne będą przekształcać się w motywacje introwertywne. Należy więc uznać tę fazę w życiu jednostki za kluczową w stabilizacji potrzeb czytelniczych na określonym poziomie.

Proces nabywania potrzeb czytelniczych poprzez czytelnictwo w systemie szkolnym dzieli się na kilka etapów. W etapie pierwszym, zapoczątkowanym już w szkole podstawowej, ale zachodzącym przede wszystkim no szczeblu wykształcenia bezpośrednio ponadpodstawowego, następuje wzbudzenie ekstrawertywnych motywacji czytelniczych. W etapie drugim, który roboczo można zlokalizować w ostatnich kłosach szkół średnich, następuje przekształcanie się części motywacji ekstrawertywnych w motywacje introwertywne, l wreszcie w etapie trzecim, który rozpoczyna się w zasadzie po ukończeniu szkoły średniej, następuje względna stabilizacja potrzeb uznanych oraz potrzeb odczuwanych. Wyjątek stanowią tu osoby kontynuujące naukę w szkołach wyższych. W tym bowiem wypadku proces intensywnego' uczenia się potrzeb czytelniczych przedłuża się w zasadzie do momentu ukończenia studiów. Istnieje tutaj istotna różnica w źródłach stymulacji motywacji ekstrawertywnych. O ile w szkole podstawowej l średniej zasadniczym źródłem wzbudzania potrzeb czytelniczych jest formalna .