PICT6463

Pytania zamknięte, to takie, w których badać/ umieścił propozycje odpowie-d/j. a zadaniem respondenta jest wybranie lej z nich. która najlepiej odzwierciedla jego poglądy, wiedzę czy przekonania: np. .Jakie jest Pana(i) pochodzenie społccz-ne?: a) robotnicze, b) chłopskie, c) inteligenckie, d) inne"; lub .Jaki jest Pana(i) stan cywilny?; a) wolny; b) małżeński; c) wdowiec(wa); d) rozwiedziony(a); e) inny". Swoją popularność w badaniach sondażowych pytania zamknięte zawdzięczają temu. że cechuje je większa jednolitość oraz, że są łatwiejsze w opracowaniu. Wadą zaś, to sugerowane odpowiedzi, które zmuszają respondenta do dokonania wybom Na pytania zamknięte łatwo i szybko się odpowiada, gdyż posiadają zestaw możliwych odpowiedzi tzw. kafeterie. Spośród zaproponowanych odpowiedzi, respondent wybiera tę. która jego zdaniem jest właściwa i najbardziej trafna. Nic jest on motywowany do wyrażenia swojej opinii czy poglądów na określony temat I-ormulując zestaw proponowanych odpowiedzi, czyli tzw. kafeterie, badacz powinien pamiętać, aby spełniały one określone warunki. Przede Wszystkim musi być wyczerpująca w sensie logicznym. Oznacza to. że powinna wyczerpać wszelkie możliwe odpowiedzi wchodzące w zakres danej nazwy, skali czy właściwości. Przykładem braku wyczerpalności kafeterii, może być popularna klasyfikacja stanu cywilnego, dzieląca osoby jakiegoś stanu cywilny na cztery kategorie: 1. „Stanu wolnego"; 2. „Źonaly/zamężna”, 3. „Rozwiedziony(a)"; 4. „Wdowicc/wdowa". Klasyfikacja ta nic wyczerpuje wszystkich możliwości, ponieważ respondenci mieszkający razem i nie będąc w formalnym związku małżeńskim, nic mogą się zaliczać do żadnej z podanych kategorii. W kafeteriach pytań odnoszących się do cechy mierzalnych, takich jak np.: wiek badanych, staż pracy, wysokość zarobków, liczebność uczniów w klasie, częstotliwość występowania zjawiska, należy przc-idzieć tzw. kategorie brzegowe: tj. dolną „do" i górną „ponad” lub „więcej”, 'ając np. respondentów o staż pracy, można podać kafeterię, która wyczerpuje zystkic w tym zakresie możliwości:

1)    do lat 5;

2)    5 10;

3)    10-15;

4)    15-20;

5)    20-25;

6)    25 i więcej.

Kafeteria musi być także i rozłączna. Oznacza to. że żadna odpowiedź nic może zostać zaliczona do więcej niż jednej, spośród zaproponowanych. Odpowiedzi nie mogą pokrywać się ze sobą bądź zawierać jedna w drugiej. Rozłącz-nością jest np. podanie kafeterii w stylu;

1)    zdecydowanie tak;

2)    raczej tak;

3)    trudno powiedzieć;

4)    raczej nie;

5)    zdecydowanie nie.

Nierozłączność kafeterii jest najczęściej skutkiem przyjęcia więcej niż jednego kryterium podziału. Oto przykład błędnic podanej kafeterii i przyjęcie więcej niż jednego kryterium podziału: „Jaki jest Pana(i) rodzaj wykształcenia: ł. Zasadnicze; 2. Średnie; 3. Pomaturalne; 4. Wyższe; 5 Inne". Stosowanie zasady rozłączności może sprawiać wiele kłopotów przy układaniu kafeterii jakościowej, np. dotyczącej: postaw', przekonań, rodzajów zachowań, stopni. itp.

Pytania zamknięte mogą być pytaniami dysjunklywnymi i koniungtywnymi. Pytania dysjunktywne to takie, które posiadają określony zestaw możliwych odpowiedzi, spośród których respondent wybiera jedną z wielu wzajemnie się wykluczających. Ponieważ kafeterie są wyczerpujące i rozłączne, dlatego każda odpowiedź musi być gdzieś zakwalifikowana. Poniżej przedstawiono przykład pytania zamkniętego, z kafeterią dysjunktywną: Jaki jest Pana(i) poziom wykształcenia" proszę podkreślić właściwą odpowiedź:

a)    niepełne podstawowe;

b)    podstawkowe;

c)    zasadnicze zawodowe;

d)    średnie;

c) pomaturalne;

0 wyższe.

Przedstawiona kafeteria jest w yczerpującą, gdyż uwzględnia wszystkie możliwe poziomy wykształcenia, a jednocześnie jest rozłączana, gdyż oddziela poszczególne poziomy w ykształcenia od siebie.

Niekiedy pytania dysjunktywne wymagają określenia skali natężenia danego zjawiska. Pytania takie formułuje się wówczas, kiedy respondent ma wyrazić swój sąd, odwołując się do uporządkowanego zbioru proponowanych odpowiedzi. W takim przypadku należy w pytaniu podać skalę, według której respondent ma wyrazić swoją ocenę o badanym zjawisku czy zdarzeniu; np. Jak ocenia Pan(i) wymagania stawiane nauczycielom przez dyrektorów szkół?":

a)    bardzo duże.

b)    duże,

c)    średnie,

d)    małe,

c) bardzo małe.

Często formułuje się pytania ze skalowaniem. Badacze posługują się takimi pytaniami wówczas, kiedy chcą, aby respondent wyraził swój sąd. odwołując się do uporządkowanego zbioru kategorii oceny, takich jak: „całkowicie się zgadzam" „całkowicie się nic zgadzam"; lub „bardzo często" - „nigdy". Przykład takiego pytania, ze skalowaniem metodą R. I.ikerta, zamieszczono poniżej: "W klasie możesz zawsze liczyć na pomoc nauczyciela w nauce";

a)    całkowicie się zgadzam,

b)    zgadzam się,

241