pic 11 06 093843

J14

LAUREL BR1NTON

świadomości bohatera, którą mozr.a uobecnić. Czy mowa ta jest w tir nie uobecnić nizsze i może nierefleksyjne poziomy świadomości, tatjs jak doznania zmysłowe, a tym samym służyć zamiast czystego ops. w utworze narracyjnym⁰ W swojej pracy r.a temat rozwoju mowy zależnej w powieściach Flauberta Ullmann fi564. s. 104j twierdzi c u Flauberta „jedną wielką przeszkody w uzyskaniu postawy polegające; na artystycznej bezosobowości” stanowi jego nieumiejętność oddani opisów wyglądu zewnętrznego w mowie pozornie zależnej. Tymczasec w wybranych utworach Jamesa Joyce’a. D. H. Lawrence’a, Yirgmi Wooli, Katherine Mansfield i Joyce'a Cary'ego wiele fragmentów zdaję się przedstawiać naturalne zjawiska jako doznania zmysłowe po ja wijące się w świadomości bohatera przy jednoczesnym utrzymaniu odautorskiej osoby i czasu. Nazwę te fragmenty „percepcją uobecnioną ["jrę-senied perceptron]” i zbadam w tej prac;.- ich treść, cechy językowe ora: zastosowanie literackie w porównaniu z fragmentami utrzymanym w mowie pozornie zależnej. Na końcu zapytamy, czy mowa pozorna

zaiezna i percepcja 'uobecniona stanowią dwie odrębne części jednegt spójnego stylu.

1. Kontekst mowy pozornie zależnej

Mowa pozornie zaiezna spotkała się z dużym zainteresowaniem badaczy nie tylko dlatego, że jest to styl rozpowszechniony we współczesnej powieści, ale przede wszystkim dlatego, iż rzuca ona swiatit na problemy teoretycznoliterackie. językoznawcze i filozofii języka, prv bierny o znacznie szerszym zasięgu niż sama tylko stylistyka. Dla potrzeb teorii literatury styl ten wymaga bardziej precyzyjnej defimc; mz ta. jaką zwykle spotykamy w rozważaniach o włączaniu się autem w tekst. Znajduje się ten styl w centrum dyskusji na temat konceptJ narratora (czy mówiącegoj, a także koncepcji punktu widzenia, zwłaszcza kiedy pojawiają się kwestie zmiany punktu widzenia, wielu punktów widzenia czy spójności tekstu, oraz kiedy używa się terminów takich .-aa narrator wszechwiedzący czy punkt wiozę- | ris trzeciej osoby. Mowa pozornie zaiezna jest powszechnie używanym środkiem mimetycznym o cechach strumienia świadomość.

: dlatego gra ważną rolę w ustalaniu artystycznego celu i oddziaływam* tych technik Wreszcie zastosowanie tej mowy jest ważne dla rozwoj-iormy i treść: powieść: współczesnej z jej nie ingerującym lub nieobecnym narratorem : obiektywną narracją, a jednocześnie jej „zwróceń*® do wewnątrz” lub naciskiem na myśli i odczucia bohaterów. Prace n£ ten temat są liczne : obejmują ogólne studia literackie i prace na tema. strlu poszczególnych pisarzy, takich jak Jane Austen. Charles Dicsena. James Joyce. Yirginia Woołf. Joseph Conrad. D. H. Lawrence. Henry James i Gustare Flaubert (zob. np. A u er bach 1968. Bronzwaer 1 Buhler 1937, Cohr. 1966. 1978. Friedman 1955. Hamburger 1972. Pasca-

RERCEPCJA UCBECKIOJfA

377 Llknann 1964;. Użyteczne podsumowania badań literackich na ten zza: można znaleźć w pracach Cohn (1966, 1978), McHale’a (1978), VII-

nsra (1964) i Wołoszynowa (Volośmov 1973).

Dc mew/ pozorne zalezr.ej ortodoksyjnie podchodzili lingwiści. Tra-rr/jm gramatycy badał: związek tego stylu i jego możliwe pochodze-« z najbardziej mu pokrewnych zjawisk językowych, mowy zależnej ateałeznej (Curme 1905, Jespersen 1924. Poutsma 1929; zob. także eryc* tych badar. u Bar.fieid 1990; McHale 1978). Szkoła genewska kiy 1912. Lipę 1926* i szkoła Yosslera (Kalepky 1913, Lerch 1914, kerk 1921 Spitzer 192k również zajmowały się określeniem cech ling-tszjczr.ych tego stylu. Praca Pascala '19T7) zawiera dokładne omówie-ne ycn wczesnych prac Mowa pozornie zależna wchodzi jednak także s izerszy zakres teoru lingwistyczne; Odgrywa rolę w pracach języ-ostawczj-chi ca temat jednostek większych niż zdar.ie: w analizie dy*-iutsu oraz w -mnie gramatyki tekstu ^zob. np F.iłmore 1974, Hcndncks -P' w.-. Di« l?72 Starowi także ważny temat studiów pragrnatycz-tysit 7_=cr* 1374 lub badań nad ^składnią funkcjonalną" (Kuno -■ n K ooo . Kabura^ 1377- Co najważniejsze, mowa pozornie zależna -resmezy w toczącej r.e dysku?;, na temat komunikacyjnej funkcji yzyca. łl.bowjssc. ter. «yi literaeki wydaje *ie dopuszczać 1 o*. jedynie ¹ narracji w 1 o*. r;*■ dopuszczając f.giy 2 ot. W rozróżnień,ach różne mcza ot ur ra ^ęzu-jta. np. cnacourr nirtorre ^r4er;ver,izte 1971), tajięnsri^r -i-.r-r- n^ORegn bezceooowego ź .trnore 1974, czy re,a';/#

'-Aiegn _iuire.se/in . pitego Koroda 1971;, mowa pozornie za.ezna * /-tcuę rauezy do t; eh drug.cfe kategorii, me zaś tych pierwfzycfc, cha-^ntęryrtj/rzr.''ct. dla model, typu mów.ąey—słuchacz b Mowa pozornie bieżna jest    często tawazana za zjawisko czysto literackie, Zde-

* wsane ęz coznawcze nadanie tego stylu obejmują prace; ft.ccerton -W7 ba    !V7ł 1991 iAilon K rc-bn/f (1976, ń .iccore (1974,

- Karetta 1*7*, Pesae oraówieww teoretycznych ńnpfekae£ mowy za-JSEte; dla wt dtterańwy * teoru /ęzykoznawezycto przekracza ramy actjcjuffŁ Przykuje jednak z pewnymi modyfikacja®* modei Ann

ŁfZTai, ś 197*. 1999;.

Mmi    zaiezna /*t ta*ze ńMM w rozważań .ach poza dy-

iiy-aiTL    i >.tera<uei/n. tedan ważnym trndr.er.n

i&cecnuttma ęg^- -'fic/wego Prooiem wv-e*mar/ia ąpotytca *se ooeenu# ze

-imr ittj w aun-erejawaceatt w Stewach tae^th prpctofe^* «*-sum vna wmiczaA mS*m&**P * !#**»&* /ay^a jmt rówsaeż wśród *eo-

kj-cot J '/* ■»-» rwa ((CiMWliwafc i 1974.

2i7i, binlcim .    #977, Wfluoapa«5.    Wyczerp-; jsrta. v-o>^ęra-

% r'ił nr ■!„ irltiirfr    rnaieić w p-acy Warnera uldź

* tte >sr.--cust8ai-r** ««n4śB+wy< 4.*ye    a    -ic    jatr

>-o>    -n.»n.»2>* ****