probiotyki str 1 tif

zaKazenia z/zuud prooioiyKi \

zaKazenia z/zuud prooioiyKi \

Dariusz Włodarek

WYKORZYSTANIE PROBfOTYKOW, PREBIOTYKÓW I SYNBIOTYKÓW DLA CELÓW ZDROWOTNYCH

USING PROBIOTICS, PKEEiOTICS AND SYNBIOTICS TO IMPROVE

HEALTH mii 'iiniiim~» nniniiii im ■    im mu ihiiihhk iiiiiiiiiiiiim ■ n im iiinini

Streszczenie

^robiotyki, prebiotyki i synbiotyki mają coraz lepiej udokumentowane korzystne działanie na organizm człowieka. W artykule omówiono ich potencjalne zastosowanie kliniczne.

Summary

Data on positive influence of probiotics, prebiotics and synbiotics on human health are accumulated each year. In this artide, potential dinical using of these are described.

Słowa kluczowe/Key words

probiotyki | prebiotyki | synbiotyki} efekt kliniany

probiotics } prebiotics | synbiotics | application using in dinical practice

Na początku XX wieku Ilia Mieczników zwrócił uwagę na zdrowotne korzyści spożywania jogurtu zawierającego Lactobacillus spp. [1, 2]. Pierwszym produktem probiotycz-nym było mleko acidofilne (Sweet Acidophilus™) wprowadzone na rynek USA w latach siedemdziesiątych. Zawierało ono Lactobacillus acido-philus™ [1 ].

Probiotyk

Współczesne pojęcie probiotyków wprowadził R. Fuller [3], który zdefiniował je jako „żywe mikrobiologiczne dodatki żywnościowe korzystnie działające na-organizm gospodarza przez poprawę równowagi mikroflory jelitowej". W następnych latach rozszerzono tę definicję: „probiotykiem jest preparat lub produkt zawierający wystarczającą liczbę żywych, zdefiniowanych mikroorganizmów, które zmieniają mikroflorę (przez implantacjęHub koloniza- -cję) w określonych niszach ekologicznych organizmu gospodarza i w ten sposób wywierają korzystny wpływ na jego zdrowie" [4],

Mechanizmy działania probiotyków nie są do końca poznane. Uważa się, że syntetyzują one kwasy organiczne, amoniak, nadtlenek wodoru i inne związki działające przeciwdrob-noustrojowo, współzawodniczą z innymi organizmami o substancje odżywcze oraz o receptory na nabłonku, chroniąc przed organizmami chorobotwórczymi, ponadto wpływają immu--nomodulująco, uszczelniają nabłonek, przez zwiększenie produkcji śluzu, pobudzają lub hamują apoptozę komórek epidermalnych i układu odpornościowego [5, 6], -

Optymalny szczep jjrobiotyczny powinien-pochodzić od człowieka, być niepatogenny,

oporny na niskie pH żołądka, kwasy żółciowe i soki trawienne. Musi także mieć odpowiednią przeżywalność i aktywność podczas procesów produkcyjnych. Ze względu na aspekt funkcjonalny powinien charakteryzować się zdolnością adhezji do komórek śluzówki jelita, być antagonistyczny wobec patogenów i wpływać korzystnie na metabolizm gospodarza [1, 7],

Sugeruje się, że minimalna dawka probio-tyku wynosi od 10⁶ do 10⁹ żywych bakterii dziennie, a dawka terapeutyczna powinna być wyższa: nawet do 10¹¹ probiotycznych bakterii. Niejednokrotnie deklarowana przez producenta dawka bakterii probiotycznych-różni się od faktycznie stwierdzanej [1]. FAO/WHO zastrzegły skład mikroflory do tradycyjnych nazw napojów mlecznych fermentowanych [8].

Produkcja i pakowanie

Większość probiotyków jest stabilna tylko przez określony czas i powinna być przechowywana w suchym i chłodnym pomieszczeniu. Przeżywalność liofilizowanych organizmów probiotycznych zależy od ich właściwości, a także sposobu produkcji, opakowania i przechowywania. Ekspozycja na tlen, ciepło, wilgoć doprowadza nieodwracalnie do ich zniszczenia, zatem pacjent po otrzymaniu problotyku do przyjmowania powinien być dokładnie poinstruowany, jak z nim postę--pować. Nowe techniki przygotowywania probiotyków, na przykład wykorzystanie mikro-- kapsułek chroniących przed działaniem kwasu żołądkowego i żółci, wpływają na polepsże--_nie_przeżywalności w przewodzje jiokarmo-wym [9].

dr jnż., lek. med.

Dariusz Włodarek

Katedra Dietetyki, Wydział NauL

0    Żywieniu Człowieka

1    Konsumpcji, SGGW kierownik katedry: prof. dr hab.

JOANNA GROMADZKA--OSTROWSKA -    -

~w~

31

WYKORZYSTANIE PROBfOTYKOW, PREBIOTYKÓW i SYNBIOTYKÓW

Dariusz Włodarek

DLA CELÓW ZDROWOTNYCH

USING PROBiOT^CS; PREBIOTICS AND SYNBIOTICS TO IMPROVE HEALTH    ■ ■■■ ^'llHW.lTrtintWBaTnCTTTTnrilTm

Streszczenie

^robiotyki, prebiotyki i synbiotyki mają coraz lepiej udokumentowane korzystne działanie na organizm człowieka. W artykule omówiono ich potencjalne zastosowanie kliniczne.

Summary

Data on positive influence of probiotics, prebiotics and synbiotics on human health are accumulated each year. In this artide, potential dinical using of these are described.

Słowa kluczowe/Key words

probiotyki } prebiotyki } synbiotyki | efekt kliniczny

probiotics } prebiotics ^ synbiotics | application using in dinical practice

Na początku XX wieku Ilia Mieczników zwrócił uwagę na zdrowotne korzyści spożywania jogurtu zawierającego Lactobacillus spp. [1, 2], Pierwszym produktem probiotycz-nym było mleko acidofilne (Sweet Acidophilus™) wprowadzone na rynek USA w latach siedemdziesiątych. Zawierało ono Lactobacillus acido-philus'" [1].

Probiotyk

Współczesne pojęcie probiotyków wprowadził R. Fuller [3], który zdefiniował je jako „żywe mikrobiologiczne dodatki żywnościowe korzystnie działające na-organizm gospodarza przez poprawę równowagi mikroflory jelitowej". W następnych latach rozszerzono tę definicję: „probiotykiem jest preparat lub produkt zawierający wystarczającą liczbę żywych, zdefiniowanych mikroorganizmów, które zmieniają mikroflorę (przez implantację lub kolonizację) w określonych niszach ekologicznych organizmu gospodarza i w ten sposób wywierają korzystny wpływ na jego zdrowie" [4].

Mechanizmy działania probiotyków nie są do końca poznane. Uważa się, że syntetyzują one kwasy organiczne, amoniak, nadtlenek wodoru i inne związki dzjałające przeciwdrob-noustrojowo, współzawodniczą z innymi organizmami o substancje odżywcze oraz o receptory na nabłonku,. chronTąc przed organizmami chorobotwórczymi, ponadto wpływają immu-nomodulująco, uszczelniają nabłonek przez zwiększenie produkcji śluzu, pobudzają lub hamują apoptozę komórek epidermalnych i układu odpornościowego [5, 6]. -    ~    -

Optymalny szczep probiotyczny powinien pochodzić od człowieka, być niepatogenny,¹

oporny na niskie pH żołądka, kwasy żółciowe i soki trawienne. Musi także mieć odpowiednią przeżywalność i aktywność podczas pro- j cesów produkcyjnych. Ze względu na aspekt j funkcjonalny powinien charakteryzować się j zdolnością adhezji do komórek śluzówki jelita, j być antagonistyczny wobec patogenów j i wpływać korzystnie na metabolizm gospoda- i rza [1, 7].    |

Sugeruje się, że minimalna dawka probio-tyku wynosi od 10⁶ do 10⁹ żywych bakterii dziennie, a dawka terapeutyczna powinna być wyższa: nawet do 10¹¹ probiotycznych bakterii. Niejednokrotnie deklarowana przez producenta dawka bakterii probiotycznych.. różni się od faktycznie stwierdzanej [1]. FAO/WHO zastrzegły skład mikroflory do tradycyjnych nazw napojów mlecznych fermentowanych [8],

Produkcja i pakowanie

Większość probiotyków jest stabilna tylko przez określony czas i powinna być przechowywana w suchym i chłodnym pomieszczeniu. Przeżywalność liofilizowanych organizmów probiotycznych zależy od ich właściwości, a także sposobu produkcji, opakowania i przechowywania. Ekspozycja na tlen, ciepło, wilgoć doprowadza nieodwracalnie do ich zniszczenia, zatem pacjent po otrzymaniu problotyku do przyjmowania- powinien być dokładnie poinstruowany, jak z nim postę--pować. Nowe techniki przygotowywania probiotyków, na przykład wykorzystanie mikro-kapsułek chroniących przed działaniem kwasu żołądkowego i żółci, wpływają na polepsże--_nie__przeżywalności w przewodzie j3okarmo-,wym [9].

dr inż., lek. med.

Dariusz Włodarek

Katedra Dietetyki, Wydział NauL

0    Żywieniu Człowieka

1    Konsumpcji, SGGW

kierownik katedry: prof.-dr bab.

JOANNA GROMADZKA--OSTROWSKA' -    -

zakażenia 2 2005

probiotykh

ivv

^:o^stnk fr??3-.: ^TSyMsydi

Wpływ probiotyków na stan przewodu pokarmowego

Znaczenie-probiotyków dla prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego jest coraz lepiej poznawane. Lactobacillus sp. i drożdżak Saccharomyces boulardifsą przydatne w zapobieganiu biegunce wywołanej podawaniem antybiotyków [6, 9, 10, 11, 12], dodatkowo ostatni z organizmów jest zalecany do stosowania w celu zapobiegania nawrotom biegunek wywołanych przez Clostridium diffi-cile. Natomiast nie ma jednoznacznych danych dotyczących przydatności probiotyków w zapobieganiu biegunce podróżnych wywołanej przez E. coli [6],

Spośród probiotyków zwłaszcza Lactobacillus GG jest przydatny w leczeniu ostrej biegunki o prawdopodobnej lub potwierdzonej etiologii wirusowej u dzieci, a podanie tych bakterii w biegunce rotawirusowej skracaczas jej trwania. Obserwuje się jednak umiarkowane ¹ korzyści w leczeniu biegunek bakteryjnych [13, i 14], a stosowanie tego szczepu u dzieci poniżej drugiego roku życia, hospitalizowanych z powodu ciężkiej biegunki, nie wpływało na przebieg choroby [9, 14].

Probiotyki stanowią dodatkowy element w terapii oraz w profilaktyce zakażenia Helico-bacter pylorii [11, 15]. Chociaż badania nie są jednoznaczne, to niektóre doniesienia wskazują, że podanie bakterii Lacrobacillus i Bifidobacterium polepsza nie tylko skuteczność terapii eradykacyjnej wobec H. pylorii, lecz również tolerancję samego leczenia farmakologicznego [5].

Osoby, u których występują objawy nietolerancji laktozy, mogą uzyskać złagodzenie objawów chorobowych [9, 16] po podaniu probiotyków. W zespole jelita drażliwego z jednej strony istnieją doniesienia świadczące o braku efektu terapeutycznego u pacjentów po stosowaniu Lactobacillus GG, a z drugiej - wskazujące na korzystne działanie Lactobacillus plan-tarum [11] oraz Bifidobacterium Breve BRO [17] w zmniejszaniu objawów bólowych i wzdęć. Probiotykom przypisuje się korzystne działanie u osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Flora bakteryjna jelita grubego odgrywa zasadniczą rolę w utrzymaniu jego prawidłowej funkcji. Zaburzenia równowagi bakteryjnej mogą wpływać na rozwój przewlekłych nieswoistych chorób zapalnych jelit, zatem wprowadzanie organizmów (probiotyków) działających korzystnie na tę równowagę oraz chroniących przed toksynami wydaje się zasadne [18].

Bakteriom probiotycznym przypisuje się znaczenie w zapobieganiu translokacji bakteryjnej. Badania na modelach zwierzęcych z wykorzystaniem L. plantraum i L. rhamnosus wykazały ochronne działanie probiotyków

-w translokacji towarzyszącej zapaleniu trzust-- ki,~a L. plantarum może mieć działanie ochron- ; ^-_ne a pacjentów po przeszczepach wątroby lub j po rozległych zabiegach brzusznych [5]. Lacto-~ j bacillus acidophilus może korzystnie wpływać ; na zmniejszenie_objawów związanych z rozro- j stem bakterii w jelicie cienkim w schyłkowej j niewydolności nerek oraz zmniejszać ciężkość i przebiegu poalkoholowej niewydolności wą- j troby [16].    j

W zapaleniu uchyłków jelita grubego obserwuje się wydłużenie okresów remisji u osób przyjmujących mieszankę probiotyczną VSL#3:

4 szczepy Lactobacillus, 3 szczepy Bifidobacte- ; rium i Streptococcus salivarius subsp thermo- I _ philus [19]. U osób cierpiących na zaparcia przyjmowanie probiotyków (Lactobacillus rhamnosus i Propionibacterium freudenreichii) zwiększa częstość wypróżnień [20] i polepsza perystaltykę jelit [16],

Podawanie Bifidobacterium longum W11 osobom żywionym wyłącznie enteralnie pozwala na zwiększenie ilości Bifidobacterium w jelicie [21].

Działanie korzystne probiotyków nie ogranicza sie tylko do przewodu

pokarmowego

Istnieją doniesienia że probiotyki przyjmowane doustnie (np.: Lactobacillus rhamnosus GR-1, Lactobacillus fermentum RC-14) mogą zmniejszać częstość nawrotów infekcji bakteryjnych i grzybiczych pochwy. Ponieważ wpływają one na stan mikroflory jelita grubego, w sposób pośredni wpływają również na stan mikroflory układu płciowego kobiety [9, 16, 22, 23], Jednakże takie działanie probiotyków doustnych jest kwestionowane, jako że bakterie probiotyczne przeznaczone do leczenia i zapobiegania zakażeniom układu moczowo-płciowego powinny spełniać trochę inne kryteria [5].

Istnieją pojedyncze doniesienia, że Oxalo-bacter formigenes wykazuje przydatność w zapobieganiu tworzeniu się kamieni nerkowych, ponieważ ma zdolność rozkładania szczawianów w przewodzie pokarmowym [22].

Podawanie Lactobacillus GG wpływa na zwiększone wytwarzanie przeciwciał przez osoby otrzymujące szczepionki w porównaniu z tymi, które nie otrzymały probiotyku [9], Ponadto stosowanie tych bakterii u dzieci wpływa na zmniejszenie częstości występowania zakażenia dróg oddechowych, jak i częstości stosowania antybiotyków [6], a u dzieci chorych na mukowiscy-dozę zmniejsza liczbę infekcji układu oddechowego wymagających podania antybiotyku [9] oraz działa korzystnie w infekcjach przewodu pokarmowego [24], U dzieci zakażonych wirusem HIV przyjmowanie Lactobacillus plantarum 299v poprawiało stan odżywienia, wzmacniało układ odpornościowy, a także polepszało ich rozwój [25].

probiotykh zakażenia 2, 2005-

__ A___

3;*

■ ■ bri^ni”: ‘:-::7r;d:7li.m

-"}⁷3feav2'-:v.:

0I5

i M°:S

rM^ręjm-rh

pSyskaydl

Wpfyw probiotyków na stan i przewodu pokarmowego

Znaczenie-probiotyków dla prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego jest coraz lepiej poznawane. Lactobacillus sp. i drożdżak Saccharomyces boulardirsą przydatne w zapobieganiu biegunce wywołanej podawaniem antybiotyków [6, 9, 10, 11, 12], dodatkowo ostatni z organizmów jest zalecany do stosowania w celu zapobiegania nawrotom biegunek wywołanych przez Clostridium diffi-\ cite. Natomiast nie ma jednoznacznych danych ! dotyczących przydatności probiotyków w zapobieganiu biegunce podróżnych wywołanej przez E. coli [6],

Spośród probiotyków zwłaszcza Lactobacillus GG jest przydatny w leczeniu ostrej biegunki o prawdopodobnej lub potwierdzonej etiologii wirusowej u dzieci, a podanie tych bakterii w biegunce rotawirusowej skraca czas jej trwania. Obserwuje się jednak umiarkowane i korzyści w leczeniu biegunek bakteryjnych [13, 14], a stosowanie tego szczepu u dzieci poniżej drugiego roku życia, hospitalizowanych ! z powodu ciężkiej biegunki, nie wpływało na j przebieg choroby [9, 14],

Probiotyki stanowią dodatkowy element w terapii oraz w profilaktyce zakażenia Helico-bacter pylorii [11, 15], Chociaż badania nie są jednoznaczne, to niektóre doniesienia wskazują, że podanie bakterii Lacrobacillus i Bifidobacterium polepsza nie tylko skuteczność terapii eradykacyjnej wobec H. pylorii, lecz również tolerancję samego leczenia farmakologicznego [5],

Osoby, u których występują objawy nietolerancji laktozy, mogą uzyskać złagodzenie objawów chorobowych [9, 16] po podaniu probiotyków. W zespole jelita drażliwego z jednej strony istnieją doniesienia świadczące o braku efektu terapeutycznego u pacjentów po stosowaniu Lactobacillus GG, a z drugiej - wskazujące na korzystne działanie Lactobacillus plan-tarum [11] oraz Bifidobacterium Breve BRO [17] w zmniejszaniu objawów bólowych i wzdęć. Probiotykom przypisuje się korzystne działanie u osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Flora bakteryjna jelita grubego odgrywa zasadniczą rolę w utrzymaniu jego prawidłowej funkcji. Zaburzenia równowagi bakteryjnej mogą wpływać na rozwój przewlekłych nieswoistych chorób zapalnych jelit, zatem wprowadzanie organizmów (probiotyków) działających korzystnie na tę równowagę oraz chroniących przed toksynami wydaje się zasadne [18].

Bakteriom probiotycznym przypisuje się znaczenie w zapobieganiu translokacji bakteryjnej. Badania na modelach zwierzęcych z wykorzystaniem L. plantraum i L. rhamnosus wykazały ochronne działanie probiotyków

-w translokacji towarzyszącej zapaleniu trzust-- ki,~a L. piantarum może mieć działanie ochron- -: ^-_ne u pacjentów po przeszczepach wątroby lub ; po rozległych zahiegach brzusznych [5]. lacto- \ bacillus acidophilus może korzystnie wpływać i na zmniejszenie, objawów związanych z rozro- j stem bakterii w jelicie^- cienkim w schyłkowej j niewydolności nerek oraz zmniejszać ciężkość I przebiegu poalkoholowej niewydolności wą- | troby [16].

W zapaleniu uchyłków jelita grubego obserwuje się wydłużenie okresów remisji u osób przyjmujących mieszankę probiotyczną VSL#3: i 4 szczepy Lactobacillus, 3 szczepy Bifidobacterium i Streptococcus salivarius subsp thermo- i philus [19]. U osób cierpiących na zaparcia j przyjmowanie probiotyków (Lactobacillus i rhamnosus i Propionibacterium freudenreichii) j zwiększa częstość wypróżnień [20] i polepsza j perystaltykę jelit [16].

Podawanie Bifidobacterium longum W11 j osobom żywionym wyłącznie enteralnie po- i zwala na zwiększenie ilości Bifidobacterium j w jelicie [21].    j

Działanie korzystne probiotyków nie ogranicza się tylko do przewodu pokarmowego

Istnieją doniesienia że probiotyki przyjmowane doustnie (np.: Lactobacillus rhamnosus GR-1, Lactobacillus fermentum RC-14) mogą zmniejszać częstość nawrotów infekcji bakteryjnych i grzybiczych pochwy. Ponieważ wpływają one na stan mikroflory jelita grubego, w sposób pośredni wpływają również na stan mikroflory układu płciowego kobiety [9, 16, 22, 23]. Jednakże takie działanie probiotyków doustnych jest kwestionowane, jako że bakterie probiotyczne przeznaczone do leczenia i zapobiegania zakażeniom układu moczowo-płciowego powinny spełniać trochę inne kryteria [5],

Istnieją pojedyncze doniesienia, że Oxalo-bacter formigenes wykazuje przydatność w zapobieganiu tworzeniu się kamieni nerkowych, ponieważ ma zdolność rozkładania szczawianów w przewodzie pokarmowym [22].

Podawanie Lactobacillus GG wpływa na zwiększone wytwarzanie przeciwciał przez osoby otrzymujące szczepionki w porównaniu z tymi, które nie otrzymały probiotyku [9], Ponadto stosowanie tych bakterii u dzieci wpływa na zmniejszenie częstości występowania zakażenia dróg oddechowych, jak i częstości stosowania antybiotyków [6], a u dzieci chorych na mukowiscy-dozę zmniejsza liczbę infekcji układu oddechowego wymagających podania antybiotyku [9] oraz działa korzystnie w infekcjach przewodu pokarmowego [24], U dzieci zakażonych wirusem HIV przyjmowanie Lactobacillus piantarum 299v poprawiało stan odżywienia, wzmacniało układ odpornościowy, a także polepszało ich rozwój [25].