Scan188

188 M. Habib

Mózg osoby z dysleksją

Od czasu pierwszych opracowań Galaburdy i współpracowników dokonano niewielu odkryć czysto neuroanatomicznych. Jego badania, pomimo że przeprowadzone na niewielkiej liczbie danych (badanie post mortem 4 mózgów osób z dysleksją), wywarły znaczący wpływ na badania naukowe w dziedzinie zaburzeń odgrywających rolę w procesie uczenia się.

W niniejszym rozdziale nie możemy przedstawiać wszystkich odkryć anatomicznych dokonanych przez Galaburdę, należy jednak wspomnieć o takich jak: brak lub zmniejszenie asymetrii powierzchni skroniowej {planum temporale), zmiany struktury korowej (nieprawidłowości pofałdowania koty; polimikrogyria i oraz nieprawidłowa lokalizacja neuronów w okolicach okołosylwialnych) i naczyniowej na poziomie korowych obszarów mowy, anomalie związane z usytuowaniem dużych i małych komórek w strukturach wzgórza transmitujących informację do wyższych struktur (przyśrodkowe i boczne ciało kolankowate). Nie będziemy obecnie wracać do eksperymentalnych prac tego samego zespołu, ukierunkowanych na formułowanie hipotez na temat genezy, znaczenia i konsekwencji mikrouszkodzeń mózgu.

Bez wątpienia, o wiele bardziej interesujące są obserwacje, jakie zostały dokonane od tego czasu dzięki wykorzystaniu technik obrazowania mózgu. Obserwacje te w znacznym stopniu potwierdziły jedno z najważniejszych odkryć Galaburdy: anomalię asymetrii powierzchni skroniowej {planum temporale).

TEORIE DOTYCZĄCE MOWY Hipoteza zaburzeń lateralizacji mowy

Początkowo, w badaniach asymetrii półkulowej dotyczących dys-leksji, przyjęto starą teorię, zaproponowaną jilż w latach 30-tych przez Ortona, według której mózg osobyzdysleksjąniejestwpełni dojrzały, co objawia się niewystarczającym stopniem asymetrii, zarówno anatomicznej

'Leżące w płacie skroniowym planum temporale jest jedną z ważniejszych struktur korowych zaangażowanych w procesy językowe. Jest to struktura leżąca w bruździe Sylwiusza, do tyłu od zakrętu Heschla, stanowiąca słuchowy obszar asocjacyjny -przyp. red.

Zaburzenia nabywania zdolności językowych 189

(brak asymetrii planum temporale), jak i funkcjonalnej (niepełna lateralizacjamowy wlewej półkuli). Według teorii zaproponowanej przez Geschwinda, nadmiar testosteronu prenatalnego, który pojawia się podczas krytycznego dla mózgu okresu rozwoju, prawdopodobnie około 20tego tygodnia ciąży, zaburza kształtowanie się asymetrii, w szczególności na poziomie planum temporale, które było uważane przez Geschwinda za główny cel działania testosteronu, z racji znajdowania się w obszarze odpowiadającym zą procesy językowe,

W rzeczywistości, prawie wszystkie badania przeprowadzone do chwili obecnej, wykonane za pomocą rezonansu magnetycznego (Mag-neticResonance Imaging, MRI) z udziałem dużo liczniejszych populacji, niż początkowe badania neuroanatomiczne, podważyły początkowe ustalenia, przynajmniej te, dotyczące samego planum temporale.

I tak, kolejni autorzy wykazali, że jeśli istnieje specyfika morfologiczna w mózgu osoby z dysleksją, należałoby jej szukać bądź na poziomie ciemieniowym (Habib i Robichon, 1996), bądź na poziomie okolicy Broca (Eckert i wsp., 2003; Robichon i wsp., 2000), bądź jeszcze na poziomie móżdżku (Rae i wsp., 1998). Mimo iż niektórzy są w stanie (Leonard i wsp,, 2001), na podstawie pomiarów morfometrycznych wykonanych w tych obszarach, rozróżnić mózg osoby z dysleksją od osoby zdrowej, a nawet (Leonard, 2001) osoby z dysleksją od osoby z dysfazją, to jednak syntetyczna i krytyczna lektura tych prac pozostawia wrażenie raczej iluzorycznej pogoni, biorąc pod uwagę oczywistą kompleksowość morfologiczną, za czymś, co jest nie do usystematyzowania w chwili obecnej.

Taka sama sytuacja mamiejsce w przypadku badań nadsubstancjąbiałą w dysłeksji, szczególnie w odniesieniu do ciała modzelowatego (spoidła wielkiego). Również tutaj rozbieżność rezultatów w zależności od badań nie zaehęca do przyjęcia tego kierunku za główny nurt badań.

Bez wątpienia bardziej obiecujące są wstępne wyniki otrzymane za pomocą nowoczesnych metod, takich jak DTI (Diffusion Tensor Imaging), które rejestrują ukryte anomalie w systemie połączeń włókien podkorowyeh u osób z dysleksją (Klingberg i wsp., 2000). Te wyniki dają początek hipotezom przyjmującym, że nieprawidłowości w systemie połączeń są o wiele bardziej charakterystyczne dla dysłeksji, niż jakakolwiek inne anomalie, szczególnie w obszarach korowych (Pugh i wsp., 2000b).