SE20101110011

się wyodrębnić pewne szeroko pojęte etapy opracowania oraz sposoby postępowania w każdym z tych etapów. Są to etapy ściśle ze sobą powiązane i częściowo pokrywające się, jak:

—    identyfikacja;

—    opracowanie koncepcji;

—    formalizacja; ,

—    realizacja;

—    testowanie (pielęgnacja).

Rysunek 1.2 [19] ilustruje związki między etapami oraz sposoby przechodzenia między nimi. Przedstawia on. jedną z możliwych realizacji procesu projektowania. Projektowanie rozpoczyna się od identyfikacji i kończy na testowaniu. Jednakże w dowolnym kroku tworzenia możliwe jest przejście do innego etapu.

Realizując etap identyfikacji, twórca systemu i ekspert określają istotne elementy zadania (na przykład dane wejściowe, etapy rozwiązywania, oczekiwane wyniki). Elementy te opisuje się dokładnie, ustalając przy tym zestaw pojęć \ którymi ód tej pory należy się posługiwać.

Etap wypracowania koncepcji polega na wyodrębnieniu niezależnych części zadania i określeniu ograniczeń związanych z zadaniem. Na tym etapie ważną rzeczą jest ustalenie poziomu uszczegółowienia przyjmowanych pojęć. Twórca bazy wiedzy najczęściej wybiera najbardziej abstrakcyjny poziom uszczegółowienia. Należy zwrócić uwagę, że na tym etapie nie wymaga się od twórców, aby dokonali oni pełnej analizy zadania przed przystąpieniem do realizacji projektu. Stanie się to aktualne po stworzeniu prototypu systemu.

Wykonując etap formalizacji inżynier wiedzy musi wyrazić kluczowe pojęcia i związki za pomocą metod formalnych, zwykle związanych z językiem (narzędziem) używanym do tworzenia systemu eksperckiego. Z tego powodu wymaga się od inżyniera wiedzy znajomości narzędzi do tworzenia systemów eksperckich (patrz punkt 1.3). Na tym etapie powinien on wybrać narzędzie adekwatne do rozwiązywanego problemu, na przykład: jeżeli dla rozwiązania zadaniamożnaposłużyć sięregułami wnioskowania, to projektantmoże wybrać język ROSIE. Przyjęcie tego języka do zapisu pojęć formalnych na tym etapie powoduje, że inżynier wiedzy będzie gromadził wiedzę w postaci reguł (patrz punkt 2.1).

Etap realizacji poświęcony jest na przekształcenie zgromadzonej wiedzy w program komputerowy. Od tak stworzonego programu wymaga się, aby miał pewne cechy:

a) “treść”, która wynika z etapu formalizacji, czyli:

4)¹' Pojęcia te pochodzą z dziedziny przedmiotowej (znanej ekspertowi). 20

- struktury danych,    ?

• strategię wnioskowania (patrz rozdział 4);

b)    “formę”, którą'narzuca narzędzie wybrane do tworzenia systemu;

c)    “zgodność” — musi istnieć zgodność między przyjętymi strukturami reprezentacji wiedzy i sposobami wnioskowania.

Btap realizacji powinien być wykonany możliwie szybko, aby otrzymać prototyp systemu, co umożliwi weryfikację przyjętych założeń projektowych.

W etap testowania włącza się ocenę wyników pracy systemu oraz jego przydatności. Ekspert ocenia stworzony prototyp i wraz z twórcą dokonują jego sprawdzenia z wykorzystaniem przygotowanych wcześniej danych. Podczas takiej oceny mogą ujawnić się pewne niedociągnięcia, co spowoduje, że projektant będzie musiał cofnąć się do wcześniejszego etapu projektowania, mody-likując lub zmieniając przyjęte rozwiązania. Ocena prototypu może przykładowo polegać na odpowiedzi na pytania:

—    Czy system generuje rozwiązania, które zadowalają ekspertów?

Czy reguły (patrz punkt 2.1) nie są błędne, sprzeczne lub niepełne?

—    Czy strategia wnioskowania umożliwia systemowirozpatry wanie problemu w naturalnym porządku, tak jak czyniłby to ekspert?

—    Czy objaśnienia są adekwatne do tego jak i dlaczego zostały przyjęte lub odrzucone pewne rozwiązania?

—    Czy dane testowe obejmują cały zaplanowany zakres wiedzy, w jakim ma być zastosowany system?

—~ Czy prezentowane rozwiązania posiadają wartości użytkowe?

Czy pytania systemu są logiczne, z wymaganym stopniem uszczegółowienia?

- Czy przyjęta strategia umożliwia szybką pracę systemu?

—    Czy system jest “przyjazny” w stosunku do użytkownika?

Doskonalenie systemu, z punktu widzenia stopnia realizacji założonych

zadań, można przedstawić następująco:

1.    Prototyp demonstracyjny systemu, realizujący pewne cząstkowe zadania. Wykazuje on, czy zaproponowane podejście jest prawidłowe.

2.    Prototyp użytkowy, realizujący w pełni założone zadania. Mogą w nim wystąpić błędy spowodowane tym, że system nie został jeszcze w pełni przetestowany.

3.    Prototyp eksploatacyjny systemu, który przeszedł pełne testowanie zarówno w warunkach laboratoryjnych, jak i rzeczywistych. Charakteryzuje się wysokąjakością.

4.    Prototyp przemysłowy systemu, charakteryzujący się szybkim działaniem oraz dużą poprawnością generowanych rozwiązań.

5.    System komercyjny.    •

21