skanowanie0004

SKŁADNIKI TREŚCI POZNAWCZYCH

•4-- ^    ^    +

TWrtt opioki    Iborił wychowania łkana wychowania

mladzyludłkle#    pnas opiaht    epiakuńcMge

'    ---+ ł 4——

SKŁADNIKI PRZEDMIOTU POZNANIA

Općafca    ⁴    Wychowania    ^Wychowani#

nti«dzyluci2ia    pruł upUlł|    apiakMlWaa

Myc. I. Podtlauoue eicmenty •Irukluruin* pedagogiki upiekuńcuj i J%) przedmiotu

zasadniczo różną) od niego. Wynika stąd możliwość i zasadność jąj niezależnego opisywania i analizowania. Na tej niepodważalnej podstawie można postulować i rozwijać autonomiczną dyscyplinę - teorię opieki, skladąjącej się z teorii potrzeb ludzkich {zwłaszcza ponad podmiotowych) i teorii działalności służącej ich zaspokajaniu, ze wszystkimi tego doniosłymi następstwami.

Zapotrzebowanie na taką teorię - przy jej nader skromnym stanie - jest duże i wielostronne. Stwarza je przede wszystkim zróżnicowana rzeczywistość opiekuńcza, .począwszy od opieki rodzinnej, oraz zdeterminowana wielorakimi uwarunkowaniami i następstwami opiekuńczymi działalność wychowawcza.

Znaczną odrębność i swoistość wykazuj# również drugi składnik pedagogiki opiekuńczej - teoria wychowania przez opiekę, odpowiadająca na pytanie, według jakich zasad, form, metod i technik należy sprawować opiekę, żeby mogła ona równoległe z zaspokajaniem potrzeb podopiecznych kształtować ich osobowość zgodnie z przyjętymi celami wychowania. Wyznacza ją charakter tego wychowania, którego specyfika polega najogólniej na tym, że dokonuje się ona w trakcie opieki i poprzez nią. Dlatego też nie może ono być, oczywiście, uprawiane niezależnie od opieki, bez integralnego związku z nią, gdyż jest ona jego podłożem i zarazem podstawowym Instrumentem. To zaś sprawia, że staje się ono najbardziej naturalnym rodzajem wychowania, poprzez maksymalne uwikłanie się w zaspokajanie wielorakich potrzeb podopiecznych-wy • chowanków. Mimo to wychowanie przez opiekę nie koncentruje się na treściach i funkcjach opieki - chociaż aą ona i muszą być dostrzegane i uwzględniane -• lecz przede wszystkim na celach i środkach wychowania, jako jego pierwszoplanowych wyznacznikach, a zarazem podstawowych treściach.

Treści to są - podobnie jak w szeroko pojętym wychowaniu - wysoce zróżnicowane i możliwe do sklasyfikowania według celów, dziedzin i form yyęhowanla. Takie klasyfikacje mogą się krzyżować z przyjętym w tą) pracy zróżnicowaniem opieki, modyfikującym znacznie wykorzystywanie jqj do celów Wychowawczych. Uwzględniając te podziały w konstruowaniu odpowiednich mpdełi i analiz teoretycznych, można równocześnie w zakresie wychowania

przez opiekę wyodrębnić reflekąję teoretyczną nad wychowaniem realizowanym na podłożu opieki normalnej oraz wychowaniem rozwijanym na (ruńcie opieki spoęjalnąj (interwencyjno-kompensacyjnąj. rewalidacyjnej, leczniczej). J Stwierdzenie te prowadzą do wniosku, że pedagogikę opiekuńczą w jak nąjbar-, dziej ścisłym znaczeniu można identyfikować przede wszystkimi z teorią wychowania przez opiekę, co odpowiadałoby cennym skądinąd i uzasadnionym wymaganiom specjalizacji w nauce, pełnej jąj klarowności, jednoznaczności i precyzji. Równocześnie można mówić o szerokim zapotrzebowaniu ze strony „naturalnych" i profesjonalnych opiekunów-wychowawców ną taką wiedzę, która by wskazywała, jak można i należy wychowywać przez opiekę.

Doniosła znaczenia poznawcze i praktyczne posiada także trzeci składnik ¹ treściowy pedagogiki opiekuńczą! — teoria wychowania opiekuńczego. Podstawowym pojęciem tąj teorii jest, oczywiście „wychowanie opiekuńcze”. Jest to    forma wychowania (sdukagjł), przede wszystkim

szkoły, w której nauczyciel-wychowawca przejawiając postawy opiekuńczości wobec wychowanków-ucsnlów (życzliwości, dobrego serca, dawania niezawodnego oparcia, sprawiedliwego traktowania, dzielności w sprawowaniu opieki, odważnego chronienia - T. Kotarbiński, 1967, 1970) zaspoką)a Ich wielorakie, zwłaszcza powszechne potrzeby, a szczególnie bezpieczeństwa, sprawiedliwości, powodzenia (szkolnego), samorealizacji, dodatniej atmosfery życia, ze wszystkimi tego ważkimi pozytywnym i następstwami dla Jakości Ich żyda oraz przebiegu i efektywności procesu wychowania Inaczej mówiąc, jest to wychowanie zwaloryzowane wartościami opieki, co urzeczywistnia się ~ przez przekaz te leanie sytuacji wychowawczych w wychowawczo-opiekuńcze-Jego zakres jest na ogół tożsamy z zakresem szeroko pojętego wychowania, a chociaż pożądane jest. żeby wychowanie dzieci i młodzieży miało zawsze walory opiekuńcze, to jednak nąjwiększe znaczenie ma tu tąj stopień nasycenie go wartościami opieki. Jeat to więc drugi, zasadniczy wymiar wychowania opiekuńczego.

Problemem generalnym jeat tu permanentne osiąganie I utrzymywanie optymalnego nasycenia wychowania opiekuńczością, a jego pomyślne rozwiązywanie należy uznać zą nąjbardziąj pożądane. Jest to równocześnie podstawowy problem teorii wychowania opiekuńczego. Poświęca mu się jednak w nasze) literaturze pedagogicznej zbyt mało uwagi, oo tylko w akręm-robrze mogą kompensować publikacje na temat funkcji opiekuńczych szkoły. Do wyjątków należą tu cytowane wyżąj niektóre prace Z. Zaborowskiego. podejmujące doniosłe dla teorii wychowania opiekuńczego problemy. Wydąje się, ie niezbędne scalanie i rozwijanie takich elementów teorii może dokonywać się dopiero na gruncie pedagogiki opiekuńczą), w przyjętym tu jąj rozumieniu.