skanowanie0007

•lwimi Haliżak

ków), aby zapobiec konkurencyjnej dewaluacji walut innych państw w celu utr/y* 11 mania konkurencyjności ich eksportu,

15 sierpnia 1971 r. definitywnie została przekreślona rola złota jako miary plo« I niądza, gdy R. Nixon ogłosił, że USA zaprzestają wymiany złota za dolary. W wy. 1 niku tego nastąpiło załamanie się systemu sztywnych kursów w lutym 1973 I^H i przejście do kursów płynnych. W kwietniu 1976 r. podczas konferencji Ml-W 1 w Kingston na Jamajce usankcjonowano ten stan, zmieniając treść artykułu IV W Statutu MFW w ten sposób, że dawał on poszczególnym krajom całkowitą swobotl., wyboru takiego mechanizmu kursowego, jaki uważają za odpowiedni dla siebie, I Postanowienia te nabrały mocy wiążącej z początkiem 1978 r.

Wydarzenia te, doprowadzając do powstania systemu kursów płynnych, spowo«^B iłowały, że to rynek, a nie rząd oddziałuje na jego wielkość. Co prawda, Banki I ( entralne mogą ograniczać drastyczne wahania poprzez interwencje walutowe, ale w dłuższym czasie decyduje o tym rynek. Zapoczątkowało to proces deregulacji, to znaczy rozszerzania pola swobodnej gry sił rynkowych w sferze finansów, czyli I ograniczenia interwencjonizmu państwowego. Uruchomiło to z kolei proces liberii- 1 lizacji obrotów kapitałowych poszczególnych państw ze światem zewnętrznym, Wszystko to utorowało drogę do globalizacji rynków finansowych¹⁷.

Warto zwrócić uwagę na jeszcze inny aspekt zmiany systemu z Bretton Woods. V l en sprzed 1973 r. oparty był na zinstytucjonalizowanym procesie przystosowaw- I czym z ograniczoną rolą rynku. Kursy walut były stałe i regulowane przez władze I państw zgodnie z zasadami ustalonymi przez wspólnotę międzynarodową. Upadek t legi i starego systemu przyniósł jakościową zmianę w postaci pojawień ia się nowego ■ sposobu konkurowania międzynarodowego z udziałem takich instrumentów, jak I stopy procentowe i kurs walutowy. Sprawiło to, że nie tylko państwo, lecz i mecha- 1 nizin rynkowy stał się ważnym czynnikiem stymulującym globalizację rynków 1 finansowych.

W dekadzie lat siedemdziesiątych XX w. pojawiły się także znaczące zmiany I i przewartościowania w ekonomii jako w dyscyplinie badawczej i w polityce gospo- I dnrez.ej państw. Powszechnie dostrzegano, że ekonomia Keynesa, kładąca nacisk 1 na popytową stronę zarządzania gospodarką narodową, nie przystaje do nowych I warunków i nie odpowiada na wiele wyzwań związanych z inflacją. Na fali kry- | łyki dotychczasowej polityki gospodarczej do głosu doszli zwolennicy ekonomii j podużowej (suplyside economics), którzy zdobyli decydujący wpływ na politykę | gospodarczą w Wielkiej Brytanii i USA. Zwolennicy ekonomii podażowej odwoływali się do poglądów ekonomicznych Friedricha Hayeka, w których jednoznacznie opowiadał się on za rynkiem jako regulatorem procesów gospodarowania. Uważany jest on za ojca neoliberalnej ideologii rynkowej, która zaczęła zdobywać zwolenników jeszcze w latach siedemdziesiątych XX wieku. Szybko stała się źródłem inspiracji dla konserwatywnych rządów w USA i Wielkiej Brytanii, a w sferze

K. I.utkowikl. Mtęihynaruda

l»!|'!i|(Ió\v teoretycznych doprowadziła do zasadniczych przewartościowań na temat luli państwa i rynku w alokacji zasobów w gospodarce.

Według F. Hayeka fałszywa jest wiara w to, że państwo może być racjonalne. I ak nie jest, ponieważ dysponuje ono niekompletną informacją i dodatkowo nieudolnie ją przetwarza, co jest źródłem wadliwych decyzji. Antidotum na to jest poleganie na racjonalności wynikającej z indywidualnych działań jednostek w wa-Minkuch politycznej i ekonomicznej wolności, które są ściśle ze sobą powiązane. Aby jednak uniknąć błędów ludzkich i maksymalizować korzyści działań jednostek, pi itr zebne jest wsparcie ze strony państwa, które powinno tworzyć warunki umożli-vv mince efektywne funkcjonowanie rynku, polegające na tworzeniu reguł działania |ł'ilnostek, instytucji chroniących prawa własności i zapewniających przepływ in-liiimaeji oraz na ograniczaniu ryzyka i źródeł niepewności. W żadnym wypadku państwo nie powinno działać bezpośrednio na rynku a wszelki jego monopol jest / uruntu szkodliwy. Był on w istocie rzeczy jednym z pionierów koncepcji, zgodnie / k lórą państwo nie powinno odpowiadać za politykę pieniężną, ponieważ prowadzi In do psucia pieniądza i wzrostu inflacji¹⁸. Nic więc dziwnego, że w warunkach 1.1 yzysu, wzrost inflacji w dekadzie lat siedemdziesiątych XX w. i towarzyszące Innu spowolnienie gospodarcze, zakwestionowały zdolność państwa do zaradze-iim tym zjawiskom i utorowały drogę do deregulacji funkcji państwa oraz libe-mlizację obrotu gospodarczego, co w połączeniu z innymi czynnikami uruchomiło na niespotykaną skalę procesy globalizacji w następnych dekadach. W latach osiemdziesiątych XX w. nowe poglądy ekonomiczne opanowały także instytucje ('..spodarki światowej, jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy i Bank Światowy, I przyczyniły się do przewartościowania ich podejścia do gospodarki światowej I problemów rozwojowych państw słabo i średnio rozwiniętych, gdzie wszechobecnie dominowały wywodzące się wprost z Keynesizmu i lewicowych ideologii koncepcje państwowego interwencjonizmu, np. w postaci centralnego planowania, które doprowadziło do bankructwa państwa realnego socjalizmu, a liczne państwa rozwijające się odwołujące się do socjalistycznych idei do kryzysu zadłużeniowego.

Wraz z upadkiem komunizmu powstała pilna potrzeba opracowania oferty programowej dla pokomunistycznych gospodarek i państw Południa. Ofertę tę sformułowały instytucje wchodzące w skład „Washington Consensus”. To właśnie je można uznać za głównego inspiratora procesów globalizacji ekonomicznej po zakończeniu zimnej wojny, której celem miało być ustanowienie jednolitego w skali globalnej systemu gospodarowania w oparciu o liberalną gospodarkę rynkową.

Pojęcie „Washington Consensus” zostało wprowadzone do obiegu przez amerykańskiego ekonomistę J. Williamsona, który w opublikowanym w 1990 r. artykule dokonał swego rodzaju reasumpcji, dominujących w kołach rządowych USA i w instytucjach gospodarki światowej, poglądów na temat tego, jaką treść powinna mieć każda konwencjonalna polityka makroekonomiczna. Ponieważ jego zdaniem

llnyck. The Conat lim of Liberty, Chicngo 1960.