skanowanie0012

86 Rozwój prenatalny i narodziny

86 Rozwój prenatalny i narodziny

UWAGA: Ciemnym kolorem zaznaczono okresy szczególnej wrażliwości; jaśniejszy kolor oznacza mniejszą wrażliwość

Ryc. 3.5. Decydujące znaczenie ma okres, w którym następuje kontakt z teratogenami. Należy zauważyć, że największy wpływ mają teratogeny w okresie zarodkowym, z wyjątkiem oddziaływania na niektóre części ciata, jak mózg i uszy, gdzie ryzyko utrzymuje się dłużej ze względu na dalszy rozwój w okresie płodowym (Źródło: Moorc, 1998)

dziecka, otwierając drogę innym czynnikom zakaźnym, na przykład bakteriom wywołującym zapalenie płuc lub zapalenie opon mózgowych. Nawet gdy objawy choroby nie występują, dzieci, u których wykryto wirus HIV, należy szczególnie chronić przed kontaktem z wirusami i bakteriami. Nie wolno na przykład podawać im szczepionek zawierających żywe wirusy, jak szczepionka przeciwko chorobie Heinego-Medina (tamże).

Inne choroby przenoszone drogą płciową, jak syfilis, opryszczka narządów płciowych, rzeżączka i cytomegalowirus, powodują różnego rodzaju wady wrodzone. W przeciwieństwie do większości teratogenów bakteria wywołująca syfilis jest najbardziej niebezpieczna w ostatnich dwudziestu sześciu tygodniach życia płodowego, kiedy to uszkadza narząd słuchu, wzroku oraz mózgu. Opryszczka narządów płciowych najczęściej przechodzi na dziecko podczas porodu. Jedna trzecia zakażonych dzieci umiera, a 25 do 30 procent jest niewidomych lub cierpi z powodu uszkodzenia mózgu. Dlatego dzieci kobiet z opryszczką narządów płciowych powinny przycho-

Tabela 3.5. Niektóre teratogeny i ich działanie

Tcratogen Choroby matki Rak

Toksoplazmoza Ospa wietrzna Parvovirus

Zapalenie wątroby typu B

Chlamydia

Gruźlica

Substancjo chemiczne Toksyny wziewne

Akutan, witamina A Streptomycyna Penicylina Tetracyklina Tabletki odchudzające

Zagrożenie dla ptodu

Guz ptodu lub łożyska

Obrzęk mózgu, zniekształcenia kręgosłupa

Blizny, uszkodzenia oczu

Anemia

Zapalenie wątroby

Zapalenie spojówek, zapalenie płuc

Zapalenie płuc lub gruźlica

Zaburzenia podobne do płodowego zespołu

alkoholowego; poród przedwczesny

Zniekształcenia twarzy, uszu, serca

Głuchota

Choroby skóry

Zniekształcenia zębów

Niska masa urodzeniowa (Źródle: Amato, 1998; Klicgman, 1998) dzić na świat w wyniku zabiegu chirurgicznego. Rzeżączka, wywołująca u dziecka ślepotę, również przenosi się zwykle podczas porodu, dlatego zapobiegawczo smaruje się oczy noworodków specjalną maścią.

Znacznie mniej znanym wirusem z grupy opryszczek jest przenoszony drogą płciową cytomegalowirus (CMV). Aż 60 procent kobiet jest nosicielkami CMV, choć większość z nich nie ma widocznych objawów. W okresie prenatalnym zaraża się od matek 1-2 procent płodów. Gdy choroba matki jest w fazie aktywnej, prawdopodobieństwo zakażenia sięga 40 do 50 procent (Blackinan, 1990). W Stanach Zjednoczonych rodzi się rocznie około 2500 dzieci z objawami CMV i poważnymi zaburzeniami, do których należą między innymi głuchota, uszkodzenie układu nerwowego oraz opóźnienie umysłowe (tamże).

Teratogeny: substancje chemiczne

Zastanów się

Czy uważasz, że na podstawie nowych odkryć dotyczących korzyści stosowania loku AZT należałoby wszystkie ciężarne kobiety poddać testom na nosicielstwo wirusa HIV, aby móc podać im właściwy lek?

Działanie teratogenne może mieć każdy lek, nawet uważany za całkowicie bezpieczny, jak na przykład antybiotyki. Z tego powodu lekarze zanim wypiszą receptę, zwykle pytają kobiety w wieku rozrodczym, czy zamierzają zajść w ciążę. W okresie ciąży zaleca się unikanie wszelkich leków, które nie są niezbędne dla zdrowia kobiety. Określenie skutków spożywanych przez matkę substancji chemicznych (leków przepisywanych na receptę i wydawanych bez recepty, środków legalnych i zakazanych) okazało się niezmiernie trudne, ponieważ wiele kobiet w okresie ciąży znajduje się pod wpływem nie tylko jednej potencjalnie szkodliwej substancji. Zażywaniu