skanuj0004

reakcjach chemicznych. Jest mocnym utleniaczem, m.in. znajduje zastosowanie w dezynfekcji (uzdatnianie wody pitnej) i w procesach bielenia różnych substancji.

Ozon może powstawać np. z tlenków azotu w obecności światła słonecznego; należy pamiętać, że ze względu na swoje własności utleniające, może wpływać destrukcyjnie na różne substancje, przede wszystkim na pigmenty i barwniki, ale także na celulozę i inne polimery (spoiwa malarskie). Poddawano badaniom wpływ ozonu na materiały organiczne i nieorganiczne; wśród pigmentów mineralnych jedynie aurypigment nie wykazywał praktycznie żadnych zmian własności fizycznych pod wpływem ozonu; także większość naturalnych barwników organicznych wykazywała znaczne zmiany, natomiast współczesne barwniki syntetyczne okazały się dosyć stabilne. Badano również ochronne własności różnych spoiw malarskich w stosunku do łatwo utleniających się barwników: wyjątkowo złe oceny zebrały emulsje akrylowe, odnotowano również zmiany fizycznych własności werniksu damarowego.

Tabele normatywne określają dopuszczalną granicę zawartości ozonu w atmosferze na poziomie 0,013 - 0,001 ppm; w 1986 r. wskaźniki dla rejonu Los Angeles wykazywały koncentrację ozonu na poziomie 0,35 ppm. W tym samym czasie, w muzeach stwierdzano poziom 0,143 ppm, a w przypadkach braku właściwej wentylacji lub systemu klimatyzacji wskaźniki były o 30 - 40 % wyższe - dane te obrazują poziom zagrożenia czynnikami niewidocznymi i - na bieżąco - mało odczuwalnymi.

Inne

Wśród innych substancji wchodzących w skład zanieczyszczeń atmosferycznych należy wymienić także: benzen, ksylen, toluen, glikole, fluor (także kwas fluorowodorowy), kwas solny; ich występowanie w atmosferze związane jest z lokalnym przemysłem⁹⁵.

Usuwanie zanieczyszczeń atmosferycznych

Najprostszym sposobem wstępnego eliminowania zanieczyszczeń powietrza jest właściwe zagospodarowanie terenu wokół budowli zabytkowej lub muzeum: stworzenie pasa zieleni (obsadzenie właściwymi gatunkami drzew), zarazem niedopuszczanie roślinności do bezpośredniej bliskości z zabytkiem⁹⁶. Same wnętrza należy chronić przed kurzem: oprócz częstego sprzątania, należy w tym celu przede wszystkim uszczelnić okna; przydatne okażą się także zasłony okienne z miękkich tkanin z dodatkiem włókna sztucznego, które się łatwo elektryzują i przyciągają kurz (oczywiście - często prane)

Poszukiwania optymalnych systemów klimatyzacyjnych rozpoczęły się od wpuszczania powietrza do pomieszczeń przez suche maty, następnie przez mokre tkaniny (do tej pory bywają one stosowane, zwłaszcza jako ochrona przed pyłem). Obecne zamknięte systemy oczyszczające i klimatyzacyjne dla wnętrz muzealnych polegają na filtrowaniu gazów i pyłów; z zewnątrz doprowadzane jest do budynku 10 - 25 % powietrza, pobieranego znad górnych części budynków (raczej nie od strony ulic), następnie filtrowanego. Zastosowanie znajdują filtry węglowe (węgiel aktywny), wymagające częstej wymiany; filtry węglowe bywają stosowane także do zabezpieczania niehermetycznych gablot ekspozycyjnych. Dosyć skuteczne są filtry olejowe, ale zarazem niebezpieczne, bo mikrocząstcczki oleju mogą się ⁹⁵ W tym miejscu należałoby także zwrócić uwagę na substancje chemiczne stosowane przez konserwatorów dziel sztuki; dotyczy to zarówno bezpieczeństwa samych konserwatorów (filtry, wyciągi), jak i sposobów odprowadzania par rozpuszczalników do atmosfery. Należy też pamiętać o czasie retencji rozpuszczalników w obiektach (niektóre mogą pozostawać w materiałach do kilku lat); czas retencji dla różnych substancji opisany jest w tabelach rozpuszczalników.

* Wiele domowych roślin posiada dobroczynne własności absorbeji szkodliwych substancji; przykładowo, formaldehyd, toksyna uwalniana m.in. z detergentów, jest skutecznie eliminowana przez aloes, filodendron, drzewko kauczukowe i bluszcz. Benzol zawarty w dymie papierosowym, farbach i olejach, doskonale neutralizują draceny i lilie. Gerbery i chryzantemy absorbują trójchloroetylen, toksynę zawartą w farbach, lakierach, klejach i politurach.