skanuj0004 (35)

1.5.2. Rodzojo definicji

Ze wzglądu na rolę, jaką definicje mogą pełnić w języku, rozróżnia się definicje sprawozdawcze i projsktujące.

1)    Definicja sprawozdawcza (bądź analityczna) jest to taka dc Policja, która zdaje spruwę a JotyclK/arowego sposobu rozumienia pewnego wyrażenia w dunym języku. Jeśli mamy komuś wyjaśnić. jak' się rozumie w języku polskim nazwę „student”, bądź jak był rozumiany w języku staropolskim wyra?, „świekra”. czy też co znaczy termin „macierz*" w ję/yku matematyki itp., to zwykle posługujemy się definicjami sprawozdawczymi tych wyrażeń. Definicja sprawozdawcza jejŁ właściwą i zarazem prawdziwą <xłpowicd/.ią na pytanie, co znaczy dane wyrażenie w pewnym określonym języku. Np.: „Wyraz -student-w języku polskim znaczy tyle. co «u czert szkoły wyższej***, „W dawnym języku polskim wyraz “świekra* znaczył tyle. co “teścinwu*, „W języku matematyki wyrazem «macierz* nazywa się zespól k ■ i liczb lub funkcji ustawionych w postaci tablicy prostokątnej o k wierszach i l kulunmadr.

2)    Definicja projektująca (bądź. syntetyczna) jest to taka definicja, ktfra dla pewnego wyrażenia, Istniejącego Już w jakimś języku albo specjalnie utworzonego, podaje procki (propozycję) nowego znaczenia.

W zależności od tego. czy to znaczenie jest całkowicie nowe, czy też tylko j częściowo zmodyfikowane, wśród definicji projektujących wyróżnia się defini-cjc konstrukcyjne iwa/, regulujące.

a) Definicja konstrukcyjna (bądź czysto projektująca) jest to laka defini-cju, która wprowadza do danego języka nowe wyrażenie okroślnjąe jednocześnie jego znaczenie albo dla pewnego używunegu już wyrażeniu ustala nowe znaczenie. nie licząc się z jego zunczcnicm dotychczasowym.

Zarówno postęp wiedzy, Jak też rozwój cywilizacji rodzi potrze hę nazwania nowo odkrytych zjawisk, obiektów czy nowo-skoiistruowunych przedmiotów. Kiedy Maria Skłodowska-Cui'lc odkryła pierwszy pierwiastek promieniotwórczy, zaproponowała dla niego nazwę „polon" (na cześć swojej Ojczyzny), a wprowiul/.njig: ten termin do języka chemii, zaprojektowała dla niego znaczenie według następującej definicji: „Niech wyraz «polon» zunczy tyło co “pierwiastek o ciężarze atomowym 2l6»'V Otóż definicja ln byln wówczas definicją konstrukcyjną zupełnie nowego wyrazu. Podobnie, kiedy po taz. pierwszy wpto- j wadzono do języka matematyki przytoczoną wyżej definicję „macierzy", była ro.dcfinicju kunstrdtcyjoa, ponieważ wyrazowi jnacicrz”, używanemu w jjzy ku potocznym, nadniO zupełnie nowe znaczenie.

Jeśli lego rud/aju definicje przyjmą się w pewnym języku, lo wzbogacają one jego słownik. Tak powstaje znaczna część arnuiiKiłogii naukowej czy technicznej. gdyż. liczne nowe laminy okazują się na tyle pożyteczne i mnucyjcc, że są nmlępnic powszechnie używane. Jeśli zatem obecnie kłoś zapyta o znaczenie takiego terminu, jak: „połoa" (w języku chemii) czy „njcia/" (w języku matematyki) hp„ to trafne odpowiedzi będą już oczywiście defin *•>; i: spcawoz-dawczyni.

b) Definicja regulująca jest tn definicja, która licząc się /. dotychczasowym sposobem rozumienia pewnego wyrażenia nieostrego modyfikuje jego znaczenia vr Idei sposób, aby uczynić j: wyrażeniem ostrym.

Tak np. ustawodawca może /nosił’yć -/okres nieostrej w języku potocznym nazwy „osoha pełnoletnia** poprzez następującą definicję regulującą:

„Osoba pełnoletnia jest to każda i tylko luka osoba, która ukończyła 18 lat”.

Jak widać, dcfnicja regulująca, clmciaż zaliczana jest najczęściej do klasy definicji projektujących, Mamrot właściwie pewną filmie pośrednią pomiędzy definicją sprawozdawczą a czysfo projektującą.

W praktyce naukowej, prawniczej czy technicznej często używa się pewnych wyrażeń .języka potocznego, których treść jest nicwyrŁźna. Aby może a byki posługiwać się nimi częściowo /godnie z dotychczasowy t.ii intuścjanr. a jednocześnie w sposób precyzyjny, należy p cśdśfić za pcroxq odpowiednich definicji regulujących.

’/c w/ględu na budowę (strukturę) rozróżnia się definicje równościowe i nlerównośulowe.

Dcfluicjii równościowa (bądź. normalna) jest lo tuku definicja, która składa się 7. tr/ccli członów;

-    członu definiowanego, nazywanego po łacinie <l(Jiniomlum\

-    c/.fonu definiującego, nazywanego po ludnie dejinicns om/,

-    łącznika definicyjnego, czyli pewnego wyrażeniu, które łącząc dwu zasadnicze człony (dcBnicndura I dcllnkm) w jedną definicję Utwleidżo, że zachodzi między nitni równość bądź równoważność.

Definicję równościową można wysłowić w trzech różnych stylfctacjnclu słownikowej, semantycznej lub przedmiotowej.

36

37

i-—¹*-.

wir- -t-*