skanuj0020 (16)

Rozdział XL

ZJAWISKO PRZESTĘPCZOŚCI W UJĘCIU SOCJOLOGICZNYM

Mimo że szereg prezentowanych wyżej teorii biologicznych i psychologicznych w dalszym ciągu pozostaje aktualnych i dla wielu badaczy nadal stanowi podstawę analizy problematyki przestępczości (szczególnie zachowania przestępczego poszczególnych osób), to jednak w chwili obecnej zdecydowana większość kryminologów szuka źródeł zjawiska przestępczości w szeroko pojętych układach społecznych. Przestępstwo jest produktem społecznych procesów, które powodują, że pewne osoby stają się przestępcami¹. Bazą teoretyczną wyjaśnień tego rodzaju są teorie kryminologiczne, zwane umownie socjologicznymi, choć wiele z nich można by również dobrze określić mianem psycho-społecznych². Ze względu na ich popularność i szerokie zastosowanie w praktyce badawczej wydaje się celowe nieco obszerniejsze omówienie wybranych teorii socjologicznych.

Prezentacja teorii przestępczości, które odwołują się do czynników natury społecznej, rodzi znacznie poważniejsze problemy w porównaniu z koncepcjami omawianymi powyżej. Wynika to przede wszystkim z faktu, że socjologiczne czy szerzej - społeczne teorie przestępczości mają zazwyczaj formę bardziej rozbudowaną. Najczęściej zawarte są w publikacjach o charakterze książkowym, nierzadko też (jak np. w przypadku teorii naznaczania społecznego) mamy w istocie do czynienia z całą dużą orientacją w podejściu do zagadnienia przestępczości czy dewiacji. W takich przypadkach, gdy mowa o określonej teorii, ma się zazwyczaj na myśli wielu autorów i bardzo wiele prac. Stąd analiza

750

1

   S. Hester, P. Eglin: A Sociology of Crime, London, New York 1992.

2

   Pionierami orientacji wieloczynnikowej byli: A.G. van Hamel (1842-1917), A. Prins (1845-1919) i F. Liszt (1851-1919). Por. także W. Healy: The IndmdualDelinąuent, Boston 1915. Ze współczesnych autorów amerykańskich można wymienić W.C. Recklessa (The Crime Problem, wyd. IV, New York 1967). A.K. Cohen krytykuje teorię wieloczynnikową: Multiple factor approaches (w) M. Wolfgang, L. Savitz, N. Johnston (red.): The Sociology of Crime and Delinquency, New York 1962, s. 77-80 (wyd. II, 1970).