Skanowanie 11 10 29 19 (5)

samo czerwone światło. Odruch warunkowy wytwarza się więc u zwierząt, jeśli określonemu odruchowi bezwarunkowemu, wywołanemu przez swoisty bodziec bezwarunkowy, towarzyszy przez pewien czas jakiś - jednak ten sam - bodziec obojętny. Bodziec ten stanie się bodźcem warunkowym, gdy działanie jego zawsze zaczynać się będzie wcześniej niż działanie bodźca bezwarunkowego.

Oprócz klasycznych odruchów warunkowych wyróżniane są jeszcze odruchy warunkowe instrumentalne. Szczególną uwagę zwraca się w nich na aktywność ruchową zwierzęcia, natomiast towarzyszące jej efekty autonomiczne (np. wydzielanie śliny) uważa się za element dodatkowy. Ruch bowiem ma - z biologicznego punktu widzenia - największe znaczenie dla zwierząt. Odruchy instrumentalne to postać uwarunkowania, w której zwierzę uczy się wykonywania pewnego zadania (działania na otoczenie) w celu otrzymania nagrody lub uniknięcia kary. W instrumentalnym pokarmowym odruchu warunkowym zwierzę musi wykonać jakiś wyuczony ruch w celu otrzymania porcji jedzenia.

Łuki odruchowe określonych odruchów bezwarunkowych i warunkowych zaczynają się od różnych receptorów, stąd też różny jest przebieg dośrodkowych włókien tych łuków. Odśrodkowe ich odcinki są natomiast te same, biegnące np. w przypadku wydzielania śliny od ośrodka tego wydzielania do ślinianek. Ta identyczność dróg odśrodkowych przy obu rodzajach odruchów decyduje zasadniczo o tym, że odruchy warunkowe mogą wytwarzać się tylko na podłożu odruchów bezwarunkowych. Po wytworzeniu się odruchu warunkowego bodziec warunkowy pobudza ten sam ośrodek co bodziec bezwarunkowy, to znaczy ośrodek odruchu bezwarunkowego. Odruchy warunkowe wytwarzają się również przy drażnieniu interoreceptorów. Bodźce pobudzające je spełniają przy tym rolę bodźców obojętnych (warunkowych). Jeśli na przykład drażnieniu bodźcami bólowymi łapy zwierzęcia (wywołującemu zginanie kończyny) towarzyszyć będzie wlewanie przez przetokę wody do żołądka, po pewnym czasie samo wlanie do niego wody wywoła odruchowo-warunkowe zgięcie łapy.

Wytworzone odruchy warunkowe utrzymują się u zwierząt, jeśli ich bodźcom warunkowym towarzyszą od czasu do czasu bodźce bezwarunkowe, jeśli bodźce warunkowe wzmacniane są okresowo (podsycane) bodźcami bezwarunkowymi. Stosowanie samych bodźców warunkowych sprowadza po pewnym czasie osłabienie i zanik (wygaszenie) istniejących u zwierzęcia odruchów warunkowych. Odruch warunkowy jest wynikiem powtarzającego się współistnienia określonego odruchu bezwarunkowego (wywołanego przez konkretny bodziec bezwarunkowy) z jakimś obojętnym bodźcem. Zachodzące wtedy równoczesne pobudzenie różnych ośrodków w układzie nerwowym ośrodkowym, spowodowane obu wymienionymi bodźcami, prowadzi do wytworzenia się między tymi ośrodkami nowych, czynnościowych połączeń nerwowych (połączeń czasowych). Dzięki nim impulsy z ośrodka odbierającego bodziec warunkowy przechodzą do ośrodka reprezentującego odruch bezwarunkowy, a bodziec obojętny, dotąd nigdy niekojarzony z odruchem bezwarunkowym, nabiera zdolności wywoływania tego odruchu i staje się jego bodźcem (sygnałem) warunkowym.

Według takiego poglądu impulsy wytworzone w receptorach pod wpływem działania bodźca warunkowego biegłyby najpierw w nerwach czuciowych, następnie w ośrodkowym układzie nerwowym w odpowiednich wstępujących drogach swoistych początkowo do wzgórza, by stąd dotrzeć do określonych pól czuciowych (ośrodków) kory mózgowej i przez strefy asocjacyjne do korowego przed-