slanowanie0

Podrząd: Physophorac

Na szczycie pnia pneumatofor.

Bąbelnica, zwana także żywłcgą — Physalia physalis ma skrócony pień, rozdęty przez wielki pneumatofor, wystający z wody i spełniający funkcje żagla. Długość pneumatoforu wynosi do 30 cm, szerokość do 10. Kolonia może się zanurzać do wody na głębokość około 30 m. Gatunek niebezpieczny dla człowieka, pospolity w morzach ciepłych.

Physophora hydrostatica, o jaskrawym zabarwieniu, jest także szeroko rozprzestrzenionym gatunkiem.

Podrząd: Chcndrophorae

Kolonie z pneumatoforem i jednym gastrozoidem.

Porpita porpita jest rozpowszechniona w większości mórz. Pneumatofor ma kształt okrągłej płytki.

Gromada: Krążkopławy — Scyphozoa

Synonim: Acraspedota

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Krążkopławy są zwierzętami wyłącznie morskimi. Żyją głównie w dwóch strefach: arktycznej i tropikalnej. Część gatunków świeci współżyjąc z bakteriami bioluminescencyjnymi. Meduzy są postaciami dominującymi. Prowadzą głównie przybrzeżny tryb życia, część jest głębinowa. Polipy, jeżeli występują, rozmnażają się tylko wegetatywnie. Meduzy mogą osiągać duże rozmiary. Są.._;przeważnie drapieżne, niektóre gatunki mogą łapać nawet sporej wielkości ryby. Część odżywia się drobnym pokarmem czy detrytusem. Niektóre meduzy są osiadłe, przyczepiają się stroną wypukłą do podłoża. Łatwo można je odróżnić od poprzedniego rzędu, ponieważ nie posiadają żagielka. Ektoderma jest w tej gromadzie uwolniona od funkcji rozrodczych, gamety powstają u meduz z komórek endodermalnych.

Polipy w tej gromadzie, zwane scyfopolipami albo scyfistomami, różnią się od hydropolipów obecnością czterech przegród w jamie chłon-notrawiącej (ryc. 18B), zwiększających powierzchnię trawiącą.

Regeneracja jest, ogólnie biorąc,, słabsza w tej gromadzie niż u Hy-drozoa, ale scyfopolipy mogą regenerować duże fragmenty brzegu tarczy, w tym narządy zmysłów i czułki.

■ BUDOWA

Scyfopolipy, zarówno pod względem ogólnej budowy, jak i histologicznym, zasadniczo nie odbiegają od hydropolipów. Główna różnica do-

tyczy skomplikowania jamy chłonnotnawiątfji związana z występów t niem' przegród.

Meduzy w tej gromadzie mają brzc&g cuda (tarczy) powycinany li. brzegu zwisają J^rótkie ramiona, w liOfebie 1, 12, 16 lub większej, m«» kiedy liczba ramion dochodzi do kil-k-u«>et. I/imubrium jest zwykle; ki<<i kie_r ale jego boczne końce są wyciąignię te "w cztery płaty (fot. 6, ry<- '"u bogato zaopatrzone w parzydełka, słiiżące bo zdobywania pokoi mu

Kształty meduz są bardzo różne, zwłaszcza a form osiadłych, ni......... I

zawsze meduzy zachowują symetrię prornieniką-

Strona wypukła meduzy pokryta jest nabłonkiem płaskim, wkl«j _sła — wysokimi komórkami nabłonkowcnmięśnlowymi z włóknami lum - liwymi biegnącymi okrężnie. W naskórku wj^ępują wszystkie typy p.i rzawek, ale zwykle ograniczone są do r-amiou i płatów gębowych.

_Mez_oglea zaopatrzona jest w system włókiscnekńyzma-cniających, p'. •« • tego występują w niej Jcomórki wielobiegnnowe (gwiaździste) i amebo watę. (jest to zasadnicza różnica w porównaniu ^z hydromeduzami). Dzięki tym składnikom mezoglea przybiera charakter tkanki łącznej galair towatej.

Warstwa wyścielająca jamę chłonnotrawi<l^ca. j®^ podobnie zbudowu na jak u hydromeduz, ale sam system trawiony jest bardziej skoinpll kowany. Czterokątny otwór gębowy, znajdujący ^na końcu mann brium, prowadzi do części centralnej (^żołądka”) o kształcie soczewki, Kąty otworu gębowego są położone perrudiahiie, to jest wyznaczają pro mienie I rzędu. Do części centralnej wnikaj:] międzyproiniennie (intei radialnie) cztery przegrody (septy), w Wyniku czego powstają 4 kieszo nie żołądkowe (komory boczne), które ną obwodzie połączone są kanałem okrężnym. Na wewnętrznych brzegach przegród, zwróconych do środku żołądka, albo tylko u ich podstaw, występują tzW- filamenty g a stralne, palczaste wyrostki zbudowanej podobnie jak przegrody z endo dermy, zaopatrzone w komórki gruczołowe produkujące enzymy tra wienne (ryc. 29B). Niekiedy filamenty rnają parzydełka,_służące do zabijania pokarmu, który żywy dostaje się do żołądka. Ponadto, filamenty mechanicznie rozdrabniają pokarm. U wielu gatunków komory boczne występują tylko w okresie młodocianym, u form dojrzałych zanikają przegrody i komory zostają zredukowane do czterech kanałów promienistych, ułożonych perradialnie, porozgałę_ziany^ch. Powstają także kanały interradialne, również porozgałęziane. Pomiędzy kanałami perradialnymi i interradialriymi spotyka się często trzeci syS^tem kanałów, nie rozgałęzionych, zwanych adradialnymi. Wreszcie, u form starczych zmniejsza się albo całkowicie redukuje kanał ..okrężny (ryc. ^)-

Trawienie jest częściowo zewnątrzkomórkowe, częściowo wewnątrzkomórkowe. Zewnątrzkomórkowe odbywa się ^w części centralnej, do kanałów dostają się cząstki nadtrawione.

Układ nerwowy składa się z sieci komórek nerwowych, leżących

6 — Cz. Jura Bezkręgowce

81