slanowanie9

•f

Podrząd: Physophorae

Na szczycie pnia pneumatofor.

Bąbelnica, zwana także żywłogą — Physalia physalis ma skrócony pień, rozdęty przez wielki pneumatofor, wystający z wody i spełniający funkcje żagla. Długość pneumatoforu wynosi do 30 cm, szerokość do 10. Kolonia może się zanurzać do wody na głębokość około 30 m. Gatunek niebezpieczny dla człowieka, pospolity w morzach ciepłych.

Physophora hydrostatica, o jaskrawym zabarwieniu, jest także szeroko rozprzestrzenionym gatunkiem.

Podrząd: Chondrophorae

Kolonie z pneumatoforem i jednym gastrozoidem.

Porpita porpita jest rozpowszechniona w większości mórz. Pneumatofor ma kształt okrągłej płytki.

Gromada: Krążkopławy — Scyphozoa "V

Synonim: Acraspedota

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Krążkopławy są zwierzętami wyłącznie morskimi. Żyją głównie w dwóch strefach: arktycznej i tropikalnej. Część gatunków świeci współżyjąc z bakteriami bioluminescencyjnymi. Meduzy są postaciami dominującymi. Prowadzą głównie przybrzeżny tryb życia, część jest głębinowa. Polipy, jeżeli występują, rozmnażają się tylko wegetatywnie. Meduzy mogą osiągać duże rozmiary. Są...przeważnie drapieżne, niektóre gatunki mogą łapać nawet sporej wielkości ryby. Część odżywia się drobnym pokarmem czy detrytusem. Niektóre meduzy są osiadłe, przyczepiają się stroną wypukłą do podłoża. Łatwo można, je odróżnić od poprzedniego rzędu, ponieważ nie posiadają żagielka. Ektoderma jest w tej gromadzie uwolniona od funkcji rozrodczych', gamety powstają u meduz z komórek endodermalnych.

Polipy w tej gromadzie, zwane scyfopolipami albo scyfistomami, różnią się od hydropolipów obecnością czterech przegród w jamie chłon-notrawiącej (ryc. 18B), zwiększających powierzchnię trawiącą.

Regeneracja jest, ogólnie biorąc, słabsza w tej gromadzie niż u Hydr ozoa, ale scyfopolipy mogą regenerować duże fragmenty brzegu tarczy, w tym narządy zmysłów i czułki.

■ BUDOWA

Scyfopolipy, zarówno pod względem ogólnej budowy, jak i histologicznym, zasadniczo nie odbiegają od hydropolipów. Główna różnica do-

tyczy skomplikowania jamy chłonnotrawiącej, związana z wystęi niem przegród.

Meduzy w tej gromadzie mają brzeg ciała (tarczy) powycinany brzegu zwisają krótkie.. ramiona, w liczbie .4, 12, 16 lub większe | kiedy liczba ramion dochodzi do kilkuset. Manubrium jest zwykle 1 kie_rale jogo boczne końce są wyciągnięte w cztery płaty (fot. 6, ry -bogato zaopatrzone w parzydełka, służące do zdobywania poi. > Kształty meduz są bardzo różne, zwłaszcza u form osiadłych, in< >• zawsze meduzy_zacho\vują symetrię promienistą.

Strona wypukła meduzy pokryta jest nabłonkiem płaskim, w* sła -— wysokimi komórkami nabłonkowomięśniowymi z włóknami i u liwymi biegnącymi okrężnie, W .naskórku występują wszystkie typ rzawek, ale zwykle ograniczone są do ramion i płatów gębowych.

Mezoglea zaopatrzona jest . w system włókienekjwzmacniająćyth, tego występują w niej Jcomórki wielobiegunowe (gwiaździste) i mu watę (jest to zasadnicza różnica w porównaniu z hydromeduzami) ¹ tym składnikom mezoglea przybiera charakter tkanki łącznej H"¹ towatej.

Warstwa wyścielająpa jamę chłonnotrawiącą jest podobnie zbn>l na jak u hydromeduz, ale sam system trawienny jest bardziej :;1 kowany. Czterokątny otwór gębowy, znajdujący się na końcu m brium, prowadzi do części centralnej („żołądka”) o kształcie soi Kąty otworu gębowego są położone per radialnie, to jest wyznacza Ją | mienie I rzędu. Do części centralnej wnikają międzypromiennir |im radialnie) cztery przegrody (septy), w wyniku czego powstają 4 hit nie żołądkowe (komory boczne), które na obwodzie połączone są 1 >" okrężnym. Na wewnętrznych brzegach przegród, zwróconych do lt» żołądka, albo tylko u ich podstaw, występują tzw. filamen t > stralne, palczaste wyrostki zbudowane podobnie jak przegrody / •¹ dermy, zaopatrzone w komórki gruczołowe produkujące enzyml • wienne (ryc. 29B). Niekiedy filamenty mają parzydełka,Jsłużątv i bijania pokarmu, który żywy dostaje się do żołądka. Ponadto, fi In o. mechanicznie rozdrabniają_ pokarm. U wielu gatunków komory ¹ występują tylko w okresie młodocianym, u form dojrzałych .* iftll

przegrody i komory zostają zredukowane do czterech kanałów i.....i

nistych, ułożonych perradialnie, porozgałęzianych. Powstają talw im interradialne, również porozgałęziane. Pomiędzy kanałami pernidi .Im. i interradialńymi spotyka się często trzeci system kanałów, ni<-zionych, zwanych adradialnymi. Wreszcie, u form starczych /.muł się albo całkowicie redukuje, kanał ..okrężny (ryc. 29).

Trawienie jest częściowo zewnątrzkomórkowe, częściowo w komórkowe. Zewnątrzkomórkowe odbywa się w części centJ.d" kanałów dostają się cząstki nadtrawione.

Układ nerwowy składa się z sieci komórek nerwowych, l"Ł((

6 — Cz. Jura Bezkręgowce