slanowanie9

*»

Podrząd: Physophorae flr

Na szczycie pnia pneumatofor.

Bąbelnica, zwana także żywłogą — Physalia physalis ma skrócony pień, rozdęty przez wielki pneumatofor, wystający z wody i spełniający funkcje żagla. Długość pneumatoforu wynosi do 30 cm, szerokość do 10. Kolonia może się zanurzać do wody na głębokość około 30 m. Gatunek niebezpieczny dła człowieka, pospolity w morzach ciepłych.

Physophora hydrostatica, o jaskrawym zabarwieniu, jest także szeroko rozprzestrzenionym gatunkiem.

Podrząd: Chcndrophorae

Kolonie z pneumatoforem i jednym gastrozoidem.

Porpita porpita jest rozpowszechniona w większości mórz. Pneumatofor ma kształt okrągłej płytki.

Gromada: Krążkopławy — Scyphozoa "V

Synonim: Acraspedota

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Krążkopławy są zwierzętami wyłącznie morskimi. Żyją głównie w dwóch strefach: arktycznej i tropikalnej. Część gatunków świeci współżyjąc z bakteriami bioluminescencyjnymi. Meduzy są postaciami dominującymi. Prowadzą głównie przybrzeżny tryb życia, część jest głębinowa. Polipy, jeżeli występują, rozmnażają się tylko wegetatywnie. Meduzy mogą osiągać duże rozmiary. Są.._;przeważnie drapieżne, niektóre gatunki mogą łapać nawet sporej wielkości ryby. Część odżywia się drobnym pokarmem czy detrytusem. Niektóre meduzy są osiadłe, przyczepiają się stroną wypukłą do podłoża. Łatwo można je odróżnić od poprzedniego rzędu, ponieważ nie posiadają żagielka. Ektoderma jest w tej gromadzie uwolniona od funkcji rozrodczych', gamety powstają u meduz z komórek endodermalnych.

Polipy w tej gromadzie, zwane scyfopolipami albo scyfistomami, różnią się od hydropolipów obecnością czterech przegród w jamie chłon-notrawiącej (ryc. 18B), zwiększających powierzchnię trawiącą.

Regeneracja jest, ogólnie biorąc, słabsza w tej gromadzie niż u Hy-drozoa, ale scyfopolipy mogą regenerować duże fragmenty brzegu tarczy, w tym narządy zmysłów i czułki.

■ BUDOWA

Scyfopolipy, zarówno pod względem ogólnej budowy, jak i histologicznym, zasadniczo nie odbiegają od hydropolipów. Główna różnica do-

tyczy skomplikowania jamy chłonnotrawiącej, związana z wystąp niem przegród.

Meduzy w tej gromadzie mają brzeg ciała (tarczy) powycinali brzegu zwisają krótkie ramiona, w liczbie 4, 12, 16 lub większej kiedy liczba ramion dochodzi do kilkuset. Manubrium jest zwykle kie_rale jego boczne końce są wyciągnięte w cztery płaty (fot. 6, ry-bogato zaopatrzone w parzydełka, służące do zdobywania puk * Kształty meduz są bardzo różne, zwłaszcza u form osiadłych, ni«'m zawsze meduzy zachowują symetrię promienistą.

Strona wypukła meduzy pokryta jest nabłonkiem płaskim, sła — wysokimi komórkami nabłonkowomięśniowymi z włóknami i . li wy mi biegnącymi okrężnie. W..naskórku występują wszystkie typ rzawek, ale zwykle ograniczone są do ramion i płatów gębowych

Męzoglea zaopatrzona jest . w system włókienek jy zmacnia jącydi tego występują w niej Jmmórki wielobiegunowe (gwiaździste) i .i watę (jest to zasadnicza różnica w porównaniu z hydromeduzami). i tym składnikom mezoglea przybiera charakter tkanki łącznej p towatej.

Warstwa wyścielająca jamę chłonnotrawiącą jest podobnie zim na jak u hydromeduz, ale sam system trawienny jest bardziej :.l kowany. Czterokątny otwór gębowy, znajdujący się na końcu brium, prowadzi do części centralnej („żołądka”) o kształcie .ⁱ;>" Kąty otworu gębowego są położone perradialnie, to jest wyznaczn i. mienie I rzędu. Do części centralnej wnikają międzyproiniemm radialnie) cztery przegrody (septy), w wyniku czego powstają -1 nie żołądkowe (komory boczne), które na obwodzie połączone są I okrężnym. Na wewnętrznych brzegach przegród, zwróconych du żołądka, albo tylko u ich podstaw, występują tzw. f ilamen I stralne, palczaste wyrostki zbudowane podobnie jak przegrody . dermy, zaopatrzone w komórki gruczołowe produkujące enzym wienne (ryc. 29B). Niekiedy filamenty mają parzydełka,„służąc i bijania pokarmu, który żywy dostaje się do żołądka. Ponadto, fil" mechanicznie rozdrabniają^pokarm. U wielu gatunków komory ' występują tylko w okresie młodocianym, u form dojrzałych przegrody i komory zostają zredukowane do czterech kanałów i nistych, ułożonych perradialnie, porozgalęzianych. Powstają tak/' interradialne, również porozgałęziane. Pomiędzy kanałami perrmh i interradialnymi spotyka się często trzeci system kanałów, ni<' zionych, zwanych adradialnymi. Wreszcie, u form starczych /im się albo całkowicie redukuje, kanał ..okrężny (ryc. 29).

Trawienie jest częściowo zewnątrzkomórkowe, częściowo w< komórkowe. Zewnątrzkomórkowe odbywa się w części centi.il> kanałów dostają się cząstki nadtrawione.

Układ nerwowy składa się z sieci komórek nerwowych, l

6 — Cz. Jura Bezkręgowce