slanowanie 5

płaszczone, tarczowate. Pełzają po dnie stroną .gębową, która jest płas-Im i orzęsióna. Otwór gębowy prowadzi bezpośrednio do części orzęsionej („żołądka”), od której odchodzą kanały, przechodzące dalej w system nieregularnych jam. Przestrzenie wolne,.pomiędzy układem chłonnotra-wiącym, zajęte są przez tkankę mezenchymatyczną, przypominającą pa-renchymę wirków.

(V.i/hs vc.neris

Coełnplana metschnikoffi wykazuje duże podobieństwo do wirków.

¹ 'ialo ma jednolicie orzęsione. Zamieszkuje Morze Czerwone.

Tjalfiella tristoma jest formą osiadłą, przyrośniętą do podłoża stroną ominą. Pokarm pobiera rurkowatymi wyrostkami. Żyje przy zachodnich ¹ y I irzeżach Grenlandii.

Kuchlora rubra posiada w naskórku ramion parzydełka. Występuje w Atlantyku.

Rząd: Nuda *

Przedstawicieli tego rzędu cechuje brak ramion, nawet w stadiach l.irwalnych.

Hrroe ovata (ryc. 42) posiada jajowate ciało i bardzo szeroką gardziel.

•dnica ciała wynosi do 20 cm. Jest to żarłoczny drapieżnik, pożerający meduzy. Pojawia się masowo w Morzu Śródziemnym i Oceanie .Atlantyckim. Świeci jasnym, błękitnawym światłem.

FILOGENEZA ŻEBROPŁAWOW'

O pochodzeniu żebropławów nic nie wiemy, nie zachowały się one w stanie kopalnym. Przypuszcza się, że stanowią one odgałęzienie wywodzące się z meduzoidalnych form, z których wyszły także parzydeł-hnwce (ryc. 224). Niewątpliwie, żebropławy reprezentują najwyższy stopi'')') organizacji w obrębie Diblastica. Przede wszystkim mają one zawiązek muskulatury ciała, prawdziwe komórki mięśniowe.

Szczególnie interesujące z punktu widzenia ewolucyjnego są żebro-pławy pełzające, łączące cechy typowych żebropławów i wirków, wskazujące niejako drogę, po której mogła iść ewolucja od form pływających do pełzających. Dały one podstawę do wielu spekulacji na temat pochodzenia robaków płaskich od żebropławów (por. str. 165). Należy także zaznaczyć, że obecność u żebropławów dwusymetrycznej organizacji ciała i jednej pary ramion'wskazuje pa możliwą drogę prowadzącą w kierunku powstania symetrii dwubocznej. Pomimo tych względów, większość zoologów uważa żebropławy za wyspecjalizowaną grupę zwierząt (żeberka, kolloblasty, narząd zmysłowy szczytowy), z której bezpośrednio nie wywodzą się żadne inne formy zaliczane do Triblastica.

C. TRÓJWARSTWOWE — TRIBLASTICA ^

Synonimy:" Trój w arstwowce — Triploblastica, Dwubocznie symetryczne — Bilateralia, Obuboczne — Bilateria (Wtórnojamowce, Jamczaki — Coelomata — synonimy przestarzałe)

CHARAKTERYSTYKA OGÓLNA

Do trój warstwowych należy ogromna większość świata zwierzęcego,

0    różnej organizacji morfologicznej i bardzo różnym trybie życia. Należą tu formy wodne i lądowe, wolnożyjące i osiadłe, pasożyty, komensale

1    symbionty. Ich cechą wspólną jest obecność w ciele trzeciego listka zarodkowego, środkowego — mezodermy, zlokalizowanego pomiędzy ektodermą i endodermą.

Pojawienie się trzeciej warstwy zarodkowej było ogromnym skokiem-w ewolucji Metcizoa. XJ trójwarstwowych, w miarę ewolucji, coraz więcej funkcji życiowych przekazywane jest mezodermie. Następuje dalszy podział pracy w organizmach i coraz ściślejsze wyznaczanie zadań ektoder-mie i endodermie. U trójwarstwowych ektodermą buduje naskórek (z niej pochodzi także układ nerwowy), a poza tym wj^ściela tylko przedni i .tylny odcinek przewodu pokarmowego (stomodaeum i proctodaeum). Endo-derma wyściela środkowy odcinek przewodu pokarmowego (mesenteron), wytwarza gruczoły trawienne i płuca u kręgowców. Cała reszta tkanek, to jest około 95%, powstaje z mezodermy.

Mezoderma definitywnie odciąża ektodermę i endodermę od funkcji rozrodczych (por. Diblastica). U trójwarstwowych zawsze z mezodermy zbudowane są gonady. Mezoderma buduje także układ szkieletowy wewnętrzny, umożliwiający uzyskanie dużych rozmiarów ciała. Można zauważyć, że_w miarę ewolucji przeciętna wielkość ciała zwiększa się. Określona -wielkość może mieć specyficzne znaczenie przystosowawcze, np. drobne organizmy pasożytnicze łatwiej wnikają do żywiciela, organizmy planktonowe łatwiej unoszą się w wodzie, jeżeli mają małe rozmiary. Jednak z punktu widzenia ogólnoe\Volucyjnego osiągnięcie więk-

211