TPD 22

L

3.2.2. Analiza sytuacji społeczno) w terminach teorii gier

Jednym z najczęściej stoaowonych sposobów wynagradzania za pracę jest system akordowy. '* systemie tym wielkość zarobku zalety od wielkości¹⁴ wykonanego produktu.

In większy produkt, tym wyższe zarobki.

Prncn pociąga za nobą Jednak pewno konztyr zmęczenie, znużenie - koszty psychofizyczne.

Im większy produkt, tym wyższe koszty psychoflzyozne.

Zadowolenie z pracy Jest tym większe, ln bardziej korzystny dla Jednostki jest bllnno między poziomem zarobków a poziomem kosztów psychofizycznych. Załóżmy, że istnieje taka wspólna miara, która pozwala Jednostce dokładnie sporządzić bilans, Wyobraźmy sobie robotnika, który może pracować na Jednym z trzech pozlosówi wolno, średnio, szybko. Konsekwencje Jego działaś ukazuje tabela 3’.

Tabela 3

POZIOM mer	PRODUKT (maksymolna wydajność «• - 1£0*)	ZAROBSK (w zł) C	KOSZTY O (.C-D)—	BILANS (użytoczność poziomów _^ pracy)
Wolno	33	10	5	O
średnio	66	20	12<5£
Szybko	100	30	20

Jak widać z tabeli, najwyższą wartość dla robotnika ma praca szybka. Zauważmy Jednak, że nie zawsze tak musi być. Gdyby koszty psychofizyczne rosły szybciej (np. 5, 18, 29), wówczas opłacalna byłoby proca wolna, dająca 9 "Jodnootek zadowolenia", podczas gdy pozostałe poziomy pracy dawałyby odpowiednio wynik 211.

Zaprezentowana sytuacja znacznie się komplikuje, gdy robotnicy pracują nlo w akordzie indywidualnym, a zespołowym.

¹' wielkość produktu rozumiano Jeot tu bardzo :ezerokoi mo-fa tn być liczba sztuk c»y jakikolwiek Inny wskaźnik akordu.

Wówczas podstawą obliczenia zarobków Joat nie Jednostkowy, a grupowy produkt. Zarobek natomiast dzielony Jest równo (Jeże-11 pominiemy różnice zaszeregować) miedzy wszystkich uczestników akordu. A więc możliwe są takie sytuacjo, kiedy przy nierównym wkładzie pracy wszyscy otrzymują równe wynagrodzenie, co równoznaczne Jest z sytuacja konfliktu interesów. Konflikt ów polega na tym, te z Jednej o trony Jednostka daty do mtiksy-galUBoJl produktu (la większy produkt, tym większe zarobki),

•a _z .drugich ntrpn.Y do minimalizacji irwoJogo wkładu pracy (lm mniejszy Indywidualny wkład pracy, tym mniejsze koszty psychofizyczne). A więc z punktu widzenia Jednostki najlepazs Jent działanie na minimalnym dopuszczalnym poziomie Intensywności pracy, podczas gdy pozostali członkowie grupy pracowaliby na poziomie maksymalnym. Wyobraźmy sobie np. rower wieloosobowy, ns którym siedzi kilka osób. Są one wynagradzano za szybkoóó obrotów kół, która zalety od ólły z Jaką naclnkają na pedały. Z punktu widzenia Interesów Jodnostkl najkorzystniejsza Jest taka sytuacja, w któroj Jedna osoba porusza pedały tylko tak, nby inni nie zauwatyll, te "burocluje", podczas gdy pozostałe naciskają z całej siły. Sytuacja taka, choó moż-llwn, nie utrzyma się długot albo wszyscy członkowie grupy zaczną pracowaó z minimalną intensywnością, albo tet będą stosować presję, nby zmotywowaó Jednostkę do większej wydajności.

Wróćmy cbscnle do prezentowanego poprzednio przykładu 1 rozpatrzmy bilans w "Jednostkach zadowolenia", tya razem dla dwóch robotników, HB, pracujących w akordzie zespołowym.

Dla uproszczenia będziemy zajmować alę tylko dwoma poziomami pracyr aolno lub szybko. Możliwa są cztery stany rzoczyt obaj pracują wolno (w,w); A pracuje wolno, B azybko (w,a); A pracuje szybko, B wolno (s,w); obnj pracują szybko (e,s). Tabela 4 prezentuje wyniki możliwych atnnów rzeczy.

Dane te można przedstawić w postaci tabeli zwanej w teorii gier "macierzą wypłat" (tabela 5).

Roolna sytuacja konfliktowo została w *.en apoaób sprowadzona do dwuosobowej gry o sumie nloatałej¹⁹. Zanim przejdzle-

¹ ’ Gry o sumie niestałej (nlezerowej) eą to gry, w których interesy graczy nie muszą być antagonlntyczne, Jok to ma zawsze alejoco w grze o sumie zorowoj.

40