wstęp do teorii polityki img 22

26

stości społecznej i widzi bezpośredni związckmiędzy ewolucją systemów politycznych państw' a ich polityką zagraniczną W opozycji do neorealistów²² lansuje on optymistyczną wizję rozwoju demokracji, która ma sprzyjać dynamicznemu kształtowaniu polityki zagranicznej państw, ich bezpieczeństwa i pokoju międzynarodowego²³.

2.2. Subiektywne

e) Percepcja środowiska międzynarodowego przez własne społeczeństwo i kręgi rządzące oraz podstawy społeczne wobec innych państw i narodów stanowią podstawę subiektywnych uwarunkowań wewnętrznych polityki zagranicznej państwa. W procesie postrzegania swojego środowiska międzynarodowego państwo i społeczeństwo kształtuje oraz zmienia wizerunek innych podmiotów i zjawńsk międzynarodowych. Jednocześnie jak zauważa Józef Kukułka - „W coraz bardziej komplikującej się rzeczywistości międzynarodowej coraz mniej jest postrzegania mimowolnego czy spontanicznego, coraz więcej zaś świadomego i celowego. Jednocześnie do celowej obserwacji środowiska międzynarodowego są wykorzystywani rozmaici specjaliści oraz stosowane są metody i techniki badawcze różnych dyscyplin naukowych. Im więcej jest profesjonalizmu w obserwacji środowiska międzynarodowego, tym większe są jej efekty poznawcze i praktyczne”²⁴.

Generalnie postrzeganie środowiska międzynarodowego oraz postawy społeczne wobec innych państw i narodów są zależne od kultury politycznej, poziomu wykształcenia społeczeństwa oraz od reprezentowanego przez nie systemu wartości, przekonań religijnych i dominującej ideologii²⁵. Percepcja stanowi krok wstępny do zdobywania wiedzy o nim i do formułowania ocen i wniosków dla polityki zagranicznej. Jeśli jest ono adekwatne do rzeczywistości, pozwala zrozumieć świat i właściwie określać granice swobody i możliwości osiągania celów' polityki zagranicznej. Wiedza o środowisku zewnętrznym umożliwia także dostrzeganie potrzeby now'ego określania celów, podejmowania decyzji, dyferencjacji środków i metod prowadzenia polityki zagranicznej. Natomiast, jeśli dominuje fałszywa świadomość

“ Na lemat sporu między neolibcratami a neorealistami zob. David A. Batdwin (red.), Neorea-lism andNeotiberalism: 'lite Contemparary Debate, New York: Columbia University Press 1993.

²³ Richard H. Ullman, Seeuring Europę, Princeton: Princeton IJniecrsity Press 1991, s. XI. Por. podobne tezy w: Stephen Van Evera, „Primed for Peace: F.urope A ller the Cold War”, International Security, Voi. 13, No. 3, Winter 1990/1991, s. 7-57; James M. Goldgeier, Michaet McFaul, „Ataleof rwo worlds: periphery in the post-cold war era”, International Organization, Vol. 46, No. 2, Spring i 992, s. 491. Zob. przeciwny pogląd, w myśl którego demokratyzacja - z racji, że dopuszcza przejściową destabilizację systemów' politycznych państw w krótkich przedziałach czasowych - może, podobnie jak autokratyzacja, prowadzić do wojen; Edward U. Mansfield, Jack Snyder, „Democniti-zation and the Danger of War”, Internationa! Security, Vol. 20, No. 1, Scutjncr 1995, s. 5-38.

" Józef Kukułka, .Postrzeganie międzynarodowe’'. Stosunki Międzynarodowe, 1.16(1992), s. 93.

²³ Szerzej na temat znaczenia ideologii w polityce zagranicznej państw- i w stosunkach międzynarodowych zob.: Merle, op.cit., s. 214—233; Coiard, op.cit., s. 42*44.