35558 wstęp do teorii polityki img 26

30

Cele, które są formułowane na podstawie tych uwarunkowań stanowią wyraz-kulturowego przystosowania się aktora państwowego do środowiska międzynarodowego. Uwzględniając uwarunkowania systemowe aktor modyfikuje swoje cele, stosownie do możl iwości i ograniczeń z nich wynikających. System międzynarodowy sprawia więc, że państwo może podejmować określone działania, które nie wynikają ani z uwarunkowań wewnętrznych, ani z zagrożeń zewnętrznych. Na przykład przystąpienie państwa do wielostronnego sojuszu wojskowego może być spowodowane nic zagrożeniem jego bezpieczeństwa, ale naciskami ze strony innych państw, uczestniczących w takim porozumieniu. W pewnym więc sensie, proces włączania wartości systemowych do struktury- celów polityki zagranicznej państw-a można postrzegać jako internalizację reguł systemu międzynarodowego i adaptacji państwa do tego systemu³'*.

Zwolennicy podejścia systemowego koncentrują uwagę na analizie struktury systemu międzynarodowego, którą uważają za główny element uwarunkowań (będących częścią! środowiska zewnętrznego. Struktura ta jest rozpatrywana z punktu widzenia paristwowo-centrycznego, pod kątem możliwości i ograniczeń jakie stwarza system międzynarodowy dla polityki zagranicznej państw³⁵.

Akceptując to podejście nie wystarczy jednak ograniczyć się do głównej charakterystyki środowiska międzynarodowego czy wybranych, stwarzanych przez państwa elementów struktury systemu międzynarodowego. System międzynarodowy w rzeczywistości jest zawsze systemem stosunków-'i ról międzynarodowych, a państwa nie są jego jedynymi aktorami. Trzeba więc zastosować szersze spojrzenie, tak aby można było wychwycić statyczne i dynamiczne jego elementy, które warunkują bądź determinują politykę zagraniczną państw-, tzn. proces formułowania celów, podejmowania decyzji i działań państwa na arenie międzynarodowej.

3.1. Obiektywne

a) Najważniejszym uwarunkowaniem zewnętrznym o charakterze obick-^ tywnyrn, którego wpływ-' na politykę zagraniczną państwa jest największy, sątren-dy ewolucji najbliższego danemu państwu środowiska międzynarodowego. Chodzi tutaj o rozwój wielkich procesów w- stosunkach międzynarodowych, które mają znaczenie historyczne dla wszystkich państw świata lub przynajmniej dla całych regionów-. Dla przykładu w Europie w okresie międzywojennym ewolucja stosunków międzynarodowych wyznaczana była przez ścierające się tendencje do obrony i podważania podstaw tzw. ładu wersalskiego. Polska, która była elemen-

³⁴ Ibidem, s. 119. Szerzej na lemat adaptacji państwa do systemu międzynarodowego zoli. James N. Roscnau, The Study of Political Adaptaiiurt, London: Pintcr 1981; Ziemowit J. Pietraś, Andrzej Dnmala (red.), Mechanizmy adaptacji politycznej państwo. Lublin: Wydawnictwo UMCS 1990.

¹⁵ Zob. l)avid Allen, „The Context of Foreign Policy- Systems: The Contemporary International Hneironment”. [w:J Ciarkę, Wbite (red.), op.cit., s. 60-83; Christopher Farrands. „The Contejct of Foreign Policy Systems: F,nvironmcnt and Structure”, (w:] ibidem, s. 93-95.