TWG2 3

umożliwienia startu do stałego wzrostu gospodarczego; jest to okres takich zamian społeczeństwa tradycyjnego, który pozwala przygotować je do korzystania z możliwości stwarzanych przez rozwój nowoczesnej nauki i techniki.

Wstępne warunki dla startu do wzrostu gospodarczego powstały początkowo w Europie Zachodniej w końcu XVII i na początku XVIII wieku wskutek rozwoju nowoczesnych nauk, które przenosiły swoje osiągnięcia na praktyczne zastosowania wyrażające się w nowych metodach produkcji zarówno w rolnictwie, jak i w przemyśle, stwarzając podstawy dla zdynamizowania gospodarki i dla późniejszej ekspansji rynków światowych i dla międzynarodowej konkurencji o ich opanowywanie. Wśród krajów zachodnioeuropejskich szczególnie uprzywilejowaną pozycję zajmowała Wielka Brytania dzięki korzystnemu położeniu geograficznemu, zasobom naturalnym, możliwościom handlowym i swoim strukturom społecznym i politycznym. Dlatego to ona była pierwszym krajem, w którym wstępne warunki dla startu zostały w pełni rozwinięte.

Istotną rolę odegrały w tym okresie nowe idee służące przezwyciężaniu poglądów i obyczajów społeczeństwa tradycyjnego oraz w pewnym stopniu wpływy zewnętrzne przenikające z krajów bardziej zaawansowanych w rozwoju.

Nowe idee prowadziły nie tylko do ukazania możliwości postępu gospodarczego, lecz również do zrozumienia, że postęp gospodarczy jest nieodzownym warunkiem dla osiągnięcia wielu innych celów: ustanowienia sprawiedliwości, poczucia godności narodowej, uzyskiwania prywatnych zysków, ogólnego dobrobytu lub lepszego życia dla dzieci.

Zaczęła rozwijać się oświata, stwarzając świadomość nowych potrzeb w dziedzinie nowoczesnej aktywności gospodarczej. Wysuwali się na czoło przemian ludzie przedsiębiorczy, zarówno w prywatnej działalności gospodarczej, jak i w obszarach działalności rządowej, którzy zdolni byli mobilizować oszczędności i ponosić ryzyko w celu uzyskania korzyści płynących z modernizacji.

Pojawiły się banki i inne instytucje podejmujące działania w zakresie gromadzenia kapitałów. Poczęły wzrastać inwestycje, szczególnie w transporcie, komunikacji oraz w wytwarzaniu surowców, zwłaszcza takich, którymi były gospodarczo zainteresowane inne narody. Rozszerzył się obszar działania handlu, zarówno wewnętrznego, jak i zagranicznego. Zaczęły się pojawiać nowoczesne przedsiębiorstwa przemysłu przetwórczego, które stosowały nowe metody produkcji. Mimo rozwoju nowoczesnych kierunków działalności gospodarczej i nowych technologii większość gospodarki stosowała nadal tradycyjne techniki produkcji o niskiej wydajności, a w sferze życia społecznego i politycznego dominowały wciąż stare tradycyjne struktury. W ten sposób stare metody produkcji i dawne struktury społeczne współistniały z nowymi, nowoczesnymi dziedzinami, prowadząc do zachowania ograniczonych celów gospodarczych opartych o kolonialne i półkolonialne siły.

Wprawdzie okres przejściowy między społeczeństwem tradycyjnym a stadium startu charakteryzował się poważnymi zmianami zarówno w samej gospodarce, jak i sferze społecznej, to jednak decydujące znaczenie miały czynniki polityczne. Z politycznego punktu widzenia największe znaczenie miało tworzenie efektywnych i scentralizowanych państw narodowych opartych o sojusze powstające między nurtami nowego nacjonalizmu w opozycji wobec tradycyjnych interesów regionalnych, albo wobec sił kolonialnych - lub też w stosunku do jednych i drugich.

Miało to decydujące znaczenie i prawie uniwersalny charakter, stanowiąc niezbędny warunek dla rozpoczęcia startu.