Słownik4

584 psychoanaliza

charakteryzuje tych, którzy stosują termin >■ psychoanaliza w znaczeniach 2. i 3.

psychoanaliza (psychoanalysis): 1. teoria ludzkich zachowań; 2. doktryna związana z tą teorią; 3. zbiór metod badania ukrytych motywów ludzkich zachowań; 4. metoda leczenia różnych zaburzeń psychicznych. Znaczenie 1. jest używane szczególnie w odniesieniu do obszernej teorii, którą zawdzięczamy Z. Freudowi (> Freudowski), chociaż może mieć zastosowanie w każdej z wielu pokrewnych teorii dynamicznych, które się z niej wywodzą, nawet jeśli różnią się znacznie od ortodoksji klasycznego freudyzmu - np. psychologia indywidualna Adlera, psychologia analityczna Junga. Należy zauważyć, że niektórzy wolą termin neopsychoa-naliza w celu określenia tych teorii, aby nie utrudniać definiowania. Znaczenie 2. odnosi się do ruchu kulturowego i społecznego, który wywarł wpływ na wiele przedsięwzięć w dziedzinie antropologii, polityki, estetyki, literatury i filozofii. Jest to bardzo luźna doktryna, która może odzwierciedlać lub nie czystą myśl Freudowską; jej zastosowanie jest szczególnie widoczne w szerokim wykorzystaniu interpretacji, wysuwaniu hipotez na temat motywów nieświadomych i w poszukiwaniu głębokich przyczyn. Znaczenie 3. obejmuje główne metody opracowane przez Freuda na przestrzeni kilku dziesięcioleci, które zostały przez wielu rozbudowane i rozszerzone. Główne elementy składowe to: swobodne skojarzenia, bogata interpretacja i przeniesienie. Krótko mówiąc: badany podaje swobodne skojarzenia, analityk interpretuje powstałe skojarzenia, przeszkody, które utrudniają kontakt z innymi oraz uczucia badanego w stosunku do analityka. Znaczenie 4. jest rozszerzeniem znaczenia 3. i odnosi się do leczenia psychonerwic.

psychoanaliza klasyczna (classical psychoanalysis) > klasyczna teoria psychoanalizy.

psychoastcnia (psychoasthenia), niedorozwój umysłowy, opóźnienie rozwoju umysłowego.

psychoastenika {psychoasthenics), nauka o niedorozwoju umysłowym.

psychobiologia ipsychobiology): 1. pierwotnie: szkoła myślenia w psychiatrii, oparta na teoretycznych poglądach A. Meyera, które kładły nacisk na mechanizmy wzajemnych powiązań doświadczeń biologicznych, psychicznych i społecznych; 2. współcześnie: ogólny termin określający naukę zajmującą się procesami psychologicznymi z biologicznego punktu widzenia. Podejście to jest bardzo szerokie; do psychobiologii zaklasyfikować można prace w dziedzinie: genetyki zachowania, endokrynologii i psychologii fizjologicznej. Synonim biopsychologia (dla znaczenia 2.).

psychoccramika (psychoceramics), wprowadzona przez J. Carberry’ego z Brown Uni-versity, wysoce wyspecjalizowana subdys-cyplina zajmująca się osobą cierpiącą na chorobę psychiczną we wszystkich jej objawach. O prof. Carberry’m - jak o Freudzie - mówi się, że w dużym stopniu jego teorie powstały na podstawie intensywnych badań nad samym sobą.

psychochirurgia (psychosurgery), ogólny termin opisujący zabiegi chirurgiczne wykonywane na tkance mózgowej w celu zmniejszenia objawów zaburzeń psychicznych. Działania te obejmują ważne interwencje chirurgiczne (> lobotomia przcdczoło-wa) i drobne zabiegi przeprowadzane przy użyciu miejscowo działającego środka znieczulającego (>- labotomia Iransorbitalna). Inne ingerencje obejmują przecięcie szlaków, które pośredniczą w czynnościach układu limbicznego (>• amygdalotomia) oraz przecięcie włókien ciała modzclowatego (»■ rozszczepiania półkul mózgowych technika). Istnieje wiele polemik związanych z wykonywaniem zabiegów psychochirurgicznych. Zazwyczaj nawet najwięksi zwolennicy podchodzą do nich z najwyższą ostrożnością, decydując się na nie jedynie wówczas, gdy inne działania nie przynoszą efektów. Na szczęście coraz większa wiedza w zakresie farmakopei psychiatrycznej znacznie ograniczyła liczbę przypadków kwalifikujących się do tak „drastycznych” zabiegów.

psychotechnik (psychotechnician), osoba specjalnie przeszkolona do przeprowadzania określonych rodzajów testów psychologicznych i edukacyjnych.

psychodeliczny (psychedelic), wymyślony termin utworzony ze złożenia grcc. wyrazów psyche oznaczającego umysł, duszę oraz delos oznaczającego oczywisty lub widoczny. Używany w celu odróżnienia grupy leków halucynogennych, których działanie podstawowe polega na specyficznych zmianach w nastroju, spostrzeganiu i osądzie, od innych leków, które mają halucynogenne działanie uboczne, niezależne od ich pierwotnego użycia. A zatem termin psychodeliczny bywa stosowany w odniesieniu do leków, które dana osoba zażywa w celu wywołania takich przeżyć, np. LSD, meskalina, psylocybina, marihuana.

psychodiagnostyka (psychodiagnoslics): 1. każda z mniej lub bardziej trafnych metod diagnozowania osobowości, polegających na interpretowaniu wzorców zachowań, zwłaszcza niewerbalnych, np. mimika, postawa ciała, sposób poruszania się; 2. sporadycznie odnosi się do stosowania testu Rorschacha.

psychodiagnoza (psychodiagnosis), właściwie oznacza procedury diagnozowania nieprawidłowości psychicznych, zaburzeń psychicznych itd. W bardziej ogólnym znaczeniu termin ten używany jest w celu określenia wszelkich procedur psychologicznych lub czynności związanych z oceną osobowości. Więcej szczegółów >- diagnoza.

psychodrama, technika psychoterapii wprowadzona przez J.L. Moreno, polegająca na odgrywaniu przez badanego pewnych ról lub zdarzeń w obecności terapeuty i - co jest częstym zjawiskiem - innych osób należących do grupy terapeutycznej. Technika ta opiera się na założeniu, że odgrywanie ról pozwala danej osobie wyrazić przykre emocje lub ujawnić głęboko zakorzenione konflikty w stosunkowo bezpiecznym otoczeniu grupy terapeutycznej. Powszechnie spotykane odmiany to: psychodrama grupowa, w której wszyscy aktorzy znajdują się w grupie terapeutycznej, oraz grupy rodzinne, w których odtwarza się trudne sceny z życia domowego.

psychodynamiczny (psychodynamic): 1. termin swobodnie używany w odniesieniu do: a) tych wszystkich systemów i teorii psychologicznych, które kładą nacisk na procesy zmian i rozwoju i/lub b) tych systemów i teorii, dla których główne pojęcia to motywacja i popęd. Zawarte są tutaj wszystkie teorie psychologiczne zajmujące się tym, co jest »• dynamiczne; 2. sporadycznie: synonim wyrazu psychoanalityczny.

psychoendokrynologia (psychoendocrinolo-gy), nauka o wzajemnym oddziaływaniu gruczołów hormonalnych i różnych procesów neurologicznych oraz o ich łącznym wpływie na myślenie, emocje i zachowanie.

psychofarmakologia tpsychopharmacology), nauka o lekach psychotropowych. Jest to dziedzina wywodząca swe podstawy z biologii, fizjologii, biochemii, medycyny i psychologii.

psychofizjologia (psychophysiology) > psychologia fizjologiczna.

psychofizjologia zmysłów (sensory psychophysiology), dział >■ psychologii fizjologicznej, zajmujący się systemami sensorycznymi (zmysłowymi) i ich funkcjonowaniem.

psychofizjologiczne zaburzenie (psycho-physiological disorder) >■ psychosomatyczne zaburzenie.

psychofizjologiczny (psychophysiological), zazwyczaj dotyczący związków zachodzących między procesami fizjologicznymi a doznaniami psychicznymi.

psychofizyczna funkcja (psychophysicat function), zazwyczaj: funkcja matematyczna odnosząca doznania zmysłowe do bodźców fizycznych. Dobrym przykładem jest *■ potęgowe prawo.

psychofizyczna skala (psychophysicat scalę) >■ skala psychologiczna.

psychofizyczne metody (psychophysical me-thods), w szerokim znaczeniu: wszelkie metody opracowane w dziedzinie psychofizyki. Więcej szczegółów: >■ progu mierzenie, >• skalowania metody, >- skala pomiarowa.

psychofizyczny (psychophysical): 1. odnoszący się do >■ psychofizyki; 2. odnoszący się do często hipotetycznego podziału na to, co jest psychiczne i to, co jest fizyczne; np. >- dualizm, > paralelizm psychofizyczny.

psychofizyczny paralelizm >• paralelizm psychofizyczny.

psychofizyczny pomiar (psychophysical me-asurement), zazwyczaj: proces określania pewnej skali pomiaru, która odnosi wartości zmiennej fizycznej do doznań psychicznych związanych z tymi wartościami. Więcej