Zdjęcie079 (2)

Rachunek produktu krajowego brutto

2.1. Wprowadzenie

Agregat produktu krajowego brutto (PKB) obrazuje rezultat działalności wszystkich podmiotów gospodarki rynkowej. Obliczanie wartości rocznego PKB polega na oszacowaniu jednej z trzech - równych co do wartości -kategorii makroekonomicznych, określających produkt poprzez:

1)    rozmiary działalności produkcyjnej (tzw. sumowanie produkcji),

2)    końcowy rezultat działalności produkcyjnej (tzw. sumowanie wydatków),

3)    sumę dochodów pierwotnych czynników wytwórczych (tzw. sumowanie dochodów).

Sumowanie produkcji. Rozmiary działalności produkcyjnej mierzy się poprzez oszacowanie wartości produkcji finalnej. Ponieważ jednoznaczne uznanie produktu za Analny bądź pośredni nie zawsze jest możliwe, PKB równa się sumie wartości dodanej ws2ystkich sektorów instytucjonalnych lub wszystkich sekcji, działów krajowych jednostek produkcyjnych powiększonej o podatki od produktów (pośrednie) i pomniejszonej o dotacje do produktów.

Wartość dodana brutto to wartość produktów (wyrobów i usług) wytworzona przez rynkowe i nierynkowe jednostki krajowe pomniejszona o zużycie pośrednie poniesione w związku z jej wytworzeniem. Jest ona obliczana jako różnica między przychodem ze sprzedaży dóbr i usług a kosztem zakupu dóbr pośrednich od innych przedsiębiorstw. Dobro pośrednie jest w całości zużywane w jednym cyklu produkcyjnym, w przeciwieństwie do dobra finalnego, które jest zużywane zgodnie z wolą ostatecznego odbiorcy.

Sektor instytucjonalny to grupa krajowych podmiotów ekonomicznych, charakteryzujących się wspólną funkcją pełnioną w procesie produkcji, celem ekonomicznym oraz rodzajem prowadzonej działalności. W systemie rachunków narodowych wyróżnia się następujące sektory instytucjonalne:

1)    sektor gospodarstw domowych,

2)    sektor przedsiębiorstw,

3)    sektor instytucji finansowych i ubezpieczeniowych,

4)    sektor instytucji rządowych i samorządowych,

5)    sektor instytucji niekomercyjnych,

6)    sektor zagranica.

Podatki od produktów (pośrednie) są płacone od jednostki wyrobu łub usługi, wyprodukowanej lub będącej przedmiotem transakcji. Natomiast dotacje do produktów to dopłaty do jednostki wyrobu łub usługi, wyprodukowanej lub pochodzącej z importu.

Sumowanie wydatków. PKB obliczany jest jako suma wydatków konsumpcyjnych, inwestycyjnych, zakupów rządowych oraz eksportu netto.

PKB = C+I + G + X.

Wydatki konsumpcyjne to wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi. Wydatki na inwestycje obejmują zakupy nowych dóbr kapitałowych przez przedsiębiorstwa (inwestycje w majątek trwały) oraz zapasy, gromadzone na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży (inwestycje w majątek obrotowy). Zakupy rządowe to wydatki z budżetu państwa na dobra i usługi. Eksport netto to różnica wpływów z eksportu i wydatków na import.

Sumowanie dochodów. PKB obliczany jest jako suma dochodów pierwotnych jednostek krajowych uzyskiwanych przez sektory instytucjonalne działające na terytorium kraju oraz dochodów pierwotnych netto sektora zagranica.

Dochody pierwotne brutto to dochody, jakie uzyskują jednostki instytucjonalne z tytułu zaangażowania w procesie produkcji lub z tytułu posiadanego majątku, który może być wykorzystany do produkcji. Dochody pierwotne netto sektora zagranica obliczane są jako różnica między wartością dochodów pierwotnych brutto, będących należnościami jednostek krajowych od podmiotów zagranicznych, a zobowiązaniami jednostek krajowych wobec podmiotów zagranicznych albo suma salda: wynagrodzeń, dochodów z inwestycji bezpośrednich i portfelowych oraz pozostałych dochodów i odsetek.

Produkt krajowy brutto jest podstawowym miernikiem stosowanym do szacowania aktywności ekonomicznej danego społeczeństwa. Ponadto w systemie rachunków narodowych stosuje się wiele miar pochodnych. Zalicza się do nich następujące:

1)    produkt narodowy - agregat obrazujący końcowy rezultat działalności narodowych czynników wytwórczych, niezależnie od ich lokalizacji;

2)    produkt netto - agregat powstały przez skorygowanie wartości produktu brutto o wartość zużycia zasobu kapitału trwałego, czyli szacunkową wartość amortyzacji;

3)    dochód narodowy - agregat mierzący dochody czynników wytwórczych, należących do gospodarstw domowych i przedsiębiorstw;

4)    dochód osobisty - agregat mierzący dochody czynników wytwórczych, należących wyłącznie do gospodarstw domowych;

21