MG67

1.    PERIEGEZA w starożytnej Grecji opis podróży o charakterze sprawozdania naukowego lub przewodnika krajoznawczego (charakterystyka i wskazówki) np. Polemona (II w. p.n. e) Wędrówki po Helladzie w 10 księdze Pauzaniasza

2.    RETORYKA-obecnie: sztuka wymowy, krasomówstwo definicja retoryki: Ars bene dicendi. (Kwintylian). Wcześniej I zanalizował przeszło 20 definicji retoryki w Kształceniu mówcy. Ars czasami był zastępowany w średniowieczu i nowożytności przez określenia: scienlia. doctrina. disciplina. Dla zrozumienia retoryki najważniejsze były zrozumienie 3 |1 pojęć: bene, ars (umiejętność wytwarzania rzeczy przez artystę - czyli znajomość zasad, metod, przepisów i reguł wytwarzania), dicendi (mówienie przekonywujące, perswazyjne, przemawianie celowe i funkcjonalne).

3.    DOKTRYNA - łac. doctrina - nauczanie, wiedza; oznacza zespół twierdzeń, założeń i dogmatów religijnych, filozoficznych politycznych lub wojskowych. System działania, myślenia.

4.    TRAKTACJO - ozdoba krasomówcza

5.    INWENCJO —pomysłowość, inwencja    ^

6.    DYSPOZYCJO - podział, układ    '

7.    ELEKUCJO wyraz, sztuka wysłowienia, dział retoryki zajmujący się celowym i stosownym do myśli użyciem słów. To zespolenie myśli ze słowem. (Arystoteles- Retoryka)

8.    KARMINES

9.    MISERIS - odtwarzanie i poprawianie

10.    DECORUM - stosowność - w stylistyce retorycznej stanowi ukonkretnioną regułę całej retoryki. Styl stosowny to styl celowy, właściwy, funkcjonalny a więc zgodny z przedmiotem, naturą i celem myśli (Ksenofont). Zasada stosowności poucza jak posługiwać się chwytami stylistycznymi, aby otrzymać zamierzone wrażenie estetyczne i pożądany efekt perswazyjny.

Arystoteles: język będzie stosowny jeśli będzie wyrażał wzruszenie i charakter i jeśli będzie odpowiedni do swojego przedmiotu. Znaczy się: nie mów niedbale o poważnych sprawach ani uroczyście o marnych, nie dołączaj ozdobnych przydawek do lichych wyrazów ( o czcigodne drzewo figowe), celem wyrażenia wzruszenia używaj języka człowieka rozzłoszczonego, jeśli mówisz o gwałcie; mówiąc o bezbożności i o brzydocie, używaj języka człowieka wzdrygającego się, mówiąc o czynach zasługujących pochwały stosuj język człowieka zachwyconego.

11.    KATHARSIS - leczenie, przemienianie, oczyszczenie

12.    KOINE - określenie powszechnej formy języka greckiego która zastąpiła klasyczny język starogrecki i pozostawała w użyciu od początków epoki hellenistycznej do czasów późnoantycznych (ok. 300 pne. - 300 ne.). Greka koine stała się lingua franca wschodniej części basenu Morza Śródziemnego i nieoficjalnie, drugim po łacinie językiem Cesarstwa Rzymskiego. W koine powstało wiele znanych dzieł literackich, m.in. Septuaginta i Nowy Testament.

13.    SOFISTA - szkoła filozoficzna w Atenach o orientacji humanistycznej i relatywistycznej powstała w V wiek p.n.e.; także określenie wędrownych nauczycieli przygotowujących uczniów do życia publicznego poprzez nauczanie retoryki, polityki, filozofii, etyki.

14.    AZJANIZM - terminem tym określano styl bogaty, kwiecisty, przeładowany efektami i ornamentami, zwłaszcza nadmierną ilością tropów i figur retorycznych. Nazwa pochodzi od tego że rozwinął się on pod wpływem Wschodu. Azjanizm wywarł wpływ na retorykę rzymską. Popierał go Cyceron w swoich rozprawach retorycznych. W nowożytności był synonimem stylu barokowego.

15.    ATTYCYZM - jest to reakcja na wybujałości azjanizmu. Attycyzmem określano rygorystyczne przestrzeganie przez autorów greckich prawideł dialektu attyckiego (Rzym - wzorowa łacina). Z czasem attycyzm stał się synonimem ideału klasycznej powagi, prostoty i jasności. Propagator- Hermagoras z Temnos. W nowożytności synonim zracjonalizowanego stylu klasycznego.

16.    TROPOS — grecki wyraz oznacza zwrot, kierunek, tryb, kształt, wygląd, a w odniesieniu do ludzi — obyczaj, charakter, temperament, uosobienie. Trop jako termin retoryczny używany początkowo w przenośnym, obrazowym znaczeniu wyrazu.

Z czasem rozszerzono zakres tego terminu poza granice przenośni, wskutek czego rysia liczba tropów. Według Kwintyliana trop jest korzystną zmianą znaczenia właściwego na inne, dokonaną w słowie lub wyrażeniu.

Trop (gr. trop os oznacza: zwrot, kierunek, kształt) — termin z zakresu retoryk*, oznaczający zastąpienie pewnego słowa lub wyrażenia innym - dla większej obrazowości, wyrazistości i skuteczności przekazu słownego.Według Kwintyliana. który wprowadził ten termin do teorii retorycznej, trop to korzystna zmiana znaczenia właściwego na inne. dokonana w słowie lub wyrażeniu. Cyceron definiuje trop jako zamianę słów. W odróżnieniu od figur retorycznych, czyli przemieszczeń składniowych, tropy są przekształceniami semantycznymi. Od czasów starożytnych teoretycy retoryki spierają się jednak o rozróżnienie tropów i figur oraz o klasyfikację niektórych zabiegów retorycznych (np. ironię niektórzy autorzy włączają do tropów, inni do figur, litota występuje zarówno jako trop. jak i figura). Do tropów zaliczane są m.in.: metafora, metonimia. synekdocha, alegoria, peryfraza, katachreza, hiperbola, litota, antonomazja, emfaza.

17.    KATACHREZA - gr. błędne użycie - trop ten powstaje w wyniku nadużycia wyrazu pod względem semantycznym. Kwintylian twierdzi, że katachrezę należy oddzielić od metafory.

18.    ONOMATOPEJA - trop polegający na tworzeniu nowego wyrazu na podstawie skojarzeń brzmieniowych ( np. wilk wyje, owca beczy). Teoretycy retorycy zalecali ostrożność w używaniu tego tropu 1 ośmieszanie się mówcy.

19.    ANTONOM AZJA — trop będący odmianą metonimii