0122

II. 15. 16.

WŁODZISŁAW I HEIiJIAN (ż. KRYSTYNA)- ŚWIĘTOSŁAWA.

107

macochą. (noverca) Zbygniewa. Nomenklatura ta nie dowodzi bynajmniej prawości związku Włodzisława Hermana z matką Zbygniewa; żona' Włodzisława mogła bowiem być nazwana macochą równie dobrze prawego jak i nieprawego syna swego męża, zrodzonego z innej matki. Wszelką wątpliwość rozprasza zresztą sam Gall¹), który Zbygniewa nazywa concubine ftlius, i trzeba przypuścić, że Gall nie byłby popadał w sprzeczność z samym sobą, gdyby syna urodzonego z prawej małżonki nazywał synem nałożnicy. Nie inaczej rozumieli Galla najbliżsi czasom jego kronikarze, jak Kadłubek -), który Zbygniewa mieni naturalis guide m sed illegitimus filius, nam ex scorto susceptus, Kron. Wielk.³): ex concubina pjrocreatus, Chroń, princ. Pol.¹): spuritis i t. p. Niezależnie od tych źródeł polskich podaje też wyraźnie Kozina ¹), że Zbygniew był de concuhina progenitus. Przytoczony przez Lelewela ustęp z Galla¹'), że Włodzisław Herman (w r. 1093) Zbygniewa tunc primum suum Jilium appelaeił, świadczy właśnie przeciwko jego zapatrywaniu; było to uznanie go za syna, którego nie byłoby potrzeba, gdyby Zbygniew był synem prawym.

Przyjmując hipotezę Lelewela, twierdzi Wagilewiez ²), że owa żona Włodzisława Hermana nazywała się Krystyną, a mniema na to znachodzić dowód w Długoszu^s), który opowiada o miłostkach Bolesława Szczodrego z jakąś Krystyną, żoną rycerza Mścisława. Szczegół ten nawet co do Bolesława Szczodrego nie jest w jakiemkolwiek źródle wcześniejszem poświadczony°), i zdaje się być -wymysłem samego Długosza dla plastycznego odmalowania charakteru Bolesława, ale gdyby nawet był prawdziwy, to zawsze jeszcze nie może popierać hipotezy Wagilewicza, który zgoła dowolnie przeprowadza w nim dwie zmiany: naprzód, że stosunek z Krystyną odnosi do Włodzisława Hermana, zamiast do Bolesława Szczodrego, a powtóre, że każe jej być prawą jego małżonką, gdy Długosz wyraźnie Krystynę mieni nałożnicą. W Kron. Wielk. ³) znajduje się -wiadomość, że matka Zbygniewa pochodziła z rodu Prawdziców (de genere Prawditarum). Do skontrolowania jej brakuje jakichkolwiek danych.

16. Świętosława (Swatawa).

Z polskich źródeł Gall¹¹), a za nim wiele późniejszych kronik i rocznikowy stwierdzają, iż córka Kazimierza Odnowiciela wyszła za mąż za króla czeskiego, nie podają jednak aż do Długosza ani imienia tejże córki ani też imienia jej męża. Źródła czeskie, jak Kozma ¹²), Kron. Henr. lleimb. ^1:!), Pułkawa ¹ ‘), a także niemieckie, jak Ann. Saxo W, potwierdzają przekaz Galla w zupełności, a zarazem uzupełniają jego luki: córka Kazimierza, która wyszła za mąż do Czech, nazywała się Swatawa, mężem zaś jej był Wratysław II, książę, a później król czeski, syn Brzetysława I. Kron. llarign.^le), mówiąc o koronacyi Wratysława i jego żony, przywodzi ją pod imieniem Kunegundy, gdzieindziej jednak ^1T) nazywa ją Swatawa, skąd mogłoby się nasunąć przypuszczenie, że miała ona dwa imiona Swatawa-Kunegunda; gdy jednak Kron. Marign. jest źródłem stosunkowo późnem, przeto wiadomości tej nie mamy powodu uważać za wuarogodną, tern bardziej, że we wszystkich źródłach wcześniejszych żona Wratysława występuje stale pod imieniem Swatawy. Do historyografu polskiej wprowadził to imię po raz pierwszy Długosz ^ls), używając na przemian form: Swatawa i Świętochna (Swau-t och na). Pierwotnie imię polskie córki Kazimierza brzmiało Świętosława, a forma Swatawa jest oczywistem przeobrażeniem jego pod wpływem języka czeskiego: zachowało się ono jeszcze w zapisce Nekr. Pegaw. ¹), gdzie żona Wratysława nazwaną jest Zwałislaira.

Datę urodzin Świętosławy podaje dopiero Długosz-⁰) pod r. 1055, niewątpliwie błędnie-⁴), wychodząc bowiem pod koniec roku 1062 za Wratysława, miałaby w takim razie dopiero lat siedm. Gall²²), wymieniając ją pośród dzieci Kazimierza, kładzie ją na ostatniem miejscu; nie można jednak wnioskować stąd bynajmniej,

1

1) Mon. Pol. I. 431. — 2) Ibid. II. 304. — 3) Ibid. U. 491. — 4) Ibid. III. 454. — 5) Font. rer. Boh. II. 150. —

2

491. — U) ibid. I. 417. — 12) Font. rer. Boh. II. 95. — 13) Ibid. III. 310. — 14) Dobner, Mon. hist. Boh. III. 123. —

3

40. - 22) Mon. Pol. I. 417.

4

'Mon. Pol. I. 432. — ") Geneal. 41. — ^{5 6}) Hist. Pol. I. 350. — 9) Semkowicz, Rozb, Dług. 131. — l<>) Mon. Pol. II.

5

15) Mon. Germ. SS. VI. 093. — 16) Font. rer. Boli. III. 544. — 1<) Ibid. III. 554. 557. — 18) Hist. Pol. I. 309. 492. 532. —

6

19) Mencken. Script. rer. Germ. II. 142. — 20) Hist. Pol. I. 309. — 21) Xa co zwrócił uwagę już Wagilewiez, Geneal.