0225

210

ZWIMSLAWA.

IV. 11.

ii. Zwinisława.

Kadłubek¹), podawszy wiadomość o strąceniu Mieszka Starego z tronu krakowskiego w r. 1177 i o utracie Wielkopolski skutkiem rokoszu Odona, opowiada w dalszym ciągu o zabiegach, jakie czynił .Mieszko, ażeby odzyskać utracone panowanie. Zabiegi u cesarza Fryderyka I nie doprowadziły do pomyślnego skutku; natomiast udał sie środek następujący: Qui (Mesco) nondum sui pemtiis oiblitus, etsi minus honestum, sal ufare lamen reperit eon sili nm. Cukierni en im suorum, guondam guestori per Maritiniam nectigalium, ftlktm matrimonio copulat, ciiiiis ope non obseguelam ipddem, sed amiciciam ac farorem Maritimorum asseguitur. llorum f ducia... metropolim (Uniezno)... expugnat, idetor ingreditur. Kto był owym zięciem Mieszka, o którym na tem miejscu mowa? W Kron. Wielk.^{2 3}), parafrazującej powyższy ustęp Kadłubka, jest następujące wyjaśnienie tego pytania: Sed cum et ihi (apud Fridericum imperatorem) nihil prorsus proficereł, ad guendam Bogusiami, olim per maritimam prouinciam guestorem, gueni iam Casimirus in ducem Pomoranie inferioris creaceraf . se conrertit, cuius filio filiam suam matrimonio copulat, eius ope maritime gentis non obseguelam puklem, sed favo-rem et amiciciam asseguitnr. Zapewniwszy sobie taką pomoc, ubiega Mieszko Gniezno r. 1181. Naruszewicz^:i) i Perlitach¹) przypisują wyrazowi: Maritima, użytemu przez Kadłubka, pewne szczególne znaczenie; ma on oznaczać Pomorze zachodnie (szczecińskie), w przeciwstawieniu do Pomorza wschodniego (gdańskiego). Gdy zaś z innego miejsca kroniki Kadłubka⁵) wiadomo, że w istocie książę Pomorza zachodniego (Bogusław I) żonaty był z eórłSi Mieszka Anastazyą (IV. 10.), przeto odnosi Perlbach podaną na wstępie wiadomość do tego właśnie małżeństwa między Bogusławem a Anastazyą.

Rozpatrzmy przedewszystkiem to ostatnie mniemanie. Podstawą jego jest ustęp Kadłubka 'j o pierwszych czynnościach rządowych Kazimierza Sprawiedliwego, w którym między innemi czytamy: Samborio Ge-dauensi marchia instifuto; guemdam guoąue,, cui nomen Boguslaus sice Theodorus, Maritimis ducem con-stitu.it. Przyznaję, że w tem miejscu jest rzeczywiście przeciwstawione Pomorze zachodnie (Maritima) Pomorzu gdańskiemu (marchia Gedanensis). Ale inne miejsca Kadłubka wskazują najwyraźniej, że Maritima, Maritimi nie ma u niego szczególnego znaczenia: Pomorze zachodnie, lecz znaczy w ogóle tyle, co Fomorania, Pomorani, a więc służy na oznaczenie jakiegokolwiek Pomorza, bez odróżnienia części jego zachodniej i wschodniej. Już w opowieści wypadków z pierwotnych dziejów Polski, od czasów Chrobrego do Krzywoustego, co do których Kadłubek czerpał wiadomości z Galla, używającego stale wyrazu Fomorania. Pomorani, wyraża się on na przemian Pomorunia i Maritima, Pomorani i Maritimi^T), a nie da się nigdzie wykazać, iżby wyrazom Maritima, Maritimi chciał nadawać szczególne znaczenie Pomorza szczecińskiego. Na uwagę zasługują zwłaszcza następujące ustępy: W zmyślonym liście Kolomana I węgierskiego do Krzywoustego ^sj tytuł Bolesława brzmi: Inci-ctissimo Polonomm ac Maritimornm monarchę Boleslao. Nie sądzę, iżby Kadłubek myślał tu tylko o zaeliodniem Pomorzu. O zajęciu Pomorza przez Krzywoustego wyraża się on^!l): Maritimas occupat procincias, a zaraz niżej o kilka wierszy, w dalszej opowieści tych samych wypadków: ornie.s Polonorum prefir/os Pomorani hos excuciunf, Mos inferimunt; i znowu o kilka wierszy dalej: Porno r a nor u m prosMunt iusidie. Na innom ^ miejscu"¹): Gniewomir. którego Krzywousty Maritime presidem consiituit... P o mor ani s defccciomm per-suasit. Na innom wreszcie ^ll): Quomm animo illiul inprimis unanimiter insidet, ut Maritimas occupentpro-rincitis, uf Pornor a nor ii m niwulatur improbitas. Skąd okazuje się dowodnie, że wyraz Maritima nie oznacza u \y,i(M)Va samego Udko komom zaekodnlego. ale komorze cale-, wyrazy Pomoru a ki i Maritima są to pojęcia jednoznaczne, używane naprzemian przez zamiłowanego w rozmaitości kronikarza na oznaczenie tej samej rzeczy, jak to zresztą wynika i stąd. że Maritima, Maritimi jest tylko dosłownem Iłomaczeniem ładń-skiem wyrazów Pomorze, Pomorzanie. Wobec tego odpada konieczność szukania niniejszego zięcia Mieszka w Pomorzu znehodniem. a zatem także identyfikowania go z Bogusławem 1, mężem Anastazyi.

1

Mon. Pol. 11. 404. — Ibid. II. 532. 533. — ^s) Hist. nar- poi. III. 42 uw. 5. — ⁴) Preuss.-Poln. Stud. 1. 10;

2

Mon. Gonn. SS. XXIX. 497 uw. 10. — ■>) Mon. Pol. II. 378. — «) Ibid. II. 397. — ~) Ibid. U. 279. 294. 303. 304. 308.

3

311. 314. 317. 318. 319. 330. 333. 334. 335. 336 (Fomorania, Pomorani); 286. 303. 319. 331. 332. 333. 3i0 {Maritima, Maritim,). —

4

«) Ibid. U. 332. — 9) Ibid. II. 303. 304. — n») Ibid. II. 333. — U) Ibid. II. 314.