0232

IV. 11.

ZWINISŁAWA.

217

wzięło u zony Mszczuja, a sądzę, że tłomaczenie to nasunie się samo przez się, jeśli kwestyą imienia złączymy z kwestyą pochodzenia Zwinisławy. Mniemanie, jakoby to była księżniczka ruska, nie dałoby się jednak utrzymać. gdyż Pomorze gdańskie ani wówczas, ani później nie zostawało w bliższych stosunkach z Husią, a podrzędne znaczenie, jakie Mszczuj zajmował w chwili zaślubin z Zwinisławą, wyklucza możność przypuszczenia, iżby szukał i nawiązać zdołał związek rodzinny z jakimś odległym domem książęcym ruskim. Najsnadniej tedy przyjąć;, że Zwinisława była księżniczką polską, której przez liczne podówczas związki Piastów z Rurykowiczami imię to mogło się dostać w udziale. Najbliższem byłoby przypuszczenie, że to była córka Bolesława Wysokiego, która po matce dostała takie imię; atoli sprzeciwia się temu nie tylko ta okoliczność, że nie o córce Bolesława tego imienia niewiadomo, lecz, co ważniejsza, to, iż Bolesław jako książę śląski w slosun-kaeh z Pomorzem nie zostawał. Ten ostatni wzgląd prowadzi już wprost do domniemania o ojcowstwie Mieszka Starego, a inne okoliczności domniemanie to popierają jeszcze bardziej. Pośród córek Mieszka spotkaliśmy już bowiem jedne z imieniem ruskiem. Wierzchosławę (IV. 3.), przyczem uwagi godną jest rzeczą, że za wzór służyło tu imię bratowej Mieszka, żony Bolesława Kędzierzawego (III. 16.)- przypuścić można, że tak samo jedna z jego córek otrzymała imię żony jego synowca, Bolesława .Wysokiego. To ostatnie przypuszczenie jest tern prawdopodobniejsze, że, jak zaraz niżej okażemy, była to córka z drugiego małżeństwa Mieszka; a drugą jego żoną była rusinka Eudoksya (III. 17.). która snadno dla swej córki wybrać mogła ruskie imię.

Z tych powodów uważam domysł Długosza o małżeństwie niniejszej Mieszkówny z Mszczujem za uzasadniony.

Ze względu na datę zaślubin (ok. r. 1181) przyjąć trzeba, że Zwinisława nie urodziła się później^ jak r. 1167. Ze była najmłodszą ze znanych nam córek Mieszka, a zapewne też najmłodszem jego dziecięciem, na to wskazuje okoliczność, że z wszystkich swoich sióstr najpóźniej wyszła za mąż. Była tedy w każdym razie córką Mieszka z drugiego małżeństwa.

Wcale dokładnie da się oznaczyć data jej zaślubin z Mszczujem. Kadłubek i zależne odeń źródła wskazują wyraźnie, iż bezpośrednim wynikiem spowinowacenia się Mieszka z >zarządcą poborów* było odzyskanie Gniezna. Zdarzenie to odnoszą Spom. Gnieźn.i Kron. Wielk.²) do roku 1181. Zaczem i zawarcie małżeństwa przypada na rok 1181 lub na czas najbliższy przedtem. W r. 1209 ³) wystawia Mszczuj dokument, powołując w nim konsens czterech synów, których zatem jako dorosłych w tym czasie uważać należy; okoliczność ta zupełnie może przystawać do ustalonej na czas ok. 1181 r. daty zaślubin.

W dokumencie, wystawionym przez Świętopełka I w r. ok. 1224‘j, wspomnianą jest jeszcze matka jego jako żyjąca. W dwu dokumentach z r. 1240 bez daty dziennej ³) Świętopełk i jego brat Sambor II czynią już pobożną fundacyą za duszę zmarłej matki. Prócz tego posiadamy jeszcze dokument Świętopełka z rzekomą datą 19 września 1209 r.^B), w którym nadmieniono, że opatrzony został pieczęcią jego matki, w ozem dowód, że Zwinisława w chwili jego wystawienia jeszcze żyła. Data dokumentu jest jednak niewątpliwie zmyloną; w r. 1209 żył bowiem jeszcze ojciec Świętopełka, Mszczuj, a przeto Świętopełk nie mógł w tym czasie wystawiać dokumentu jako samoistny władca; nadto używa on tu tytułu: dux Pomeranorum, który na ów czas byłby jeszcze anachronizmem. Według słusznego domysłu wydawcy dokumentu trzeba tedy przyjąć, że w przekazie jego (posiadamy obecnie tylko kopią) zaszedł błąd cyfrowy, przez opuszczenie liczby, wskazującej dziesiątki lat. Ze względu, że Zwinisława żyje ok. r. 1224, a nie żyje r. 1240, jak niemniej ze względu na tytuł clux Pomeranorum, który nie może być wcześniejszy od r. 1228, możliwe jest dwojakie tylko uzupełnienie, t. j. albo MCC[XX]IX albo MCC[XXX]IX. Z powodu, że w r. 1240 pojawiają się równocześnie dwie fundacye pobożne dwu synów Zwinisławy za jej duszę, przypuścić można, że śmierć jej na krótki czas przed owemi fundacyami nastąpiła, i dlatego wszystko przemawia za tern, aby dokumentowi owemu nadać datę 1289 r., jak też w rzeczywistości przyjmuje jego wydawca. Przeciw dacie 1229 r. przemawia

i) Mon. Pol. III. 43. — 2) Ibid. II. 533. — 3) Perlbach, Pommerell. Ukdbuch nr. 14. — 4) Ibid. nr. 25. — ⁵) Ibid. nr. 71. 72. — <>) Ibid. nr. 69.

Balzer, Genealogia Piastów.

28