0055

40

BOLESŁAW I CHROBRY (ż. N. N.l.

I. X..

którego czasów niniejsze małżeństwo Bolesława przyszło do skutku, istniała waśń między Polską a Węgrami, owszem, związek małżeński Gejzy z Adelajdą na bliskie i ścisłe stosunki między obu panującymi domami wskazywać się zdaje, przeto z wielkiem prawdopodobieństwem przyjąć można hipotezę Długosza, że w istocie żona Bolesława była córką panującego podówczas w Węgrzech księcia, t. j. Gejzy. Gzy była córką z jego pierwszej żony, jak kombinuje Długosz, czy z Adelajdy, a więc siostrą cioteczną Bolesława, rozstrzygnąć nie można: wszelako podnieść należy, że i w tym ostatnim wypadku małżeństwo takie nie byłoby ze stanowiska prawa kanonicznego rzeczą niemożliwą, a i wiek córki Adelajdy wychodzącej r. 986 za mąż (zob. niżej) nie sprzeciwiałby się takiemu przypuszczeniu; wykazaliśmy bowiem powyżej, (I. 6.) że Adelajda już w r. 972 była żoną Gejzc. Związki małżeńskie z osobami blisko spokrewnionemi lub spowinowaconemi nie są w życiu Bolesława wyjątkiem; wszak czwarta jego żona Oda była rodzoną siostrą jego zięcia Hermana (II. 5.).

Natomiast imię Judyta, które pospolicie nadawanem bywa córce Gejzy, odrzucić należy jako wymysł późniejszy, i to na oczywistej omyłce polegający. Przechowały je nam dwa źródła średniowieczne: Bocz. Krasili.¹) i Długosz²). W Rocz. Krasiń. brzmi odnośna zapiska: Anno Domini 1024 Magnus re<‘ Bo/eslaus obiit, qni multa houa Polonie feeit. Et sita regina, Iudith nomine, mult-is clara benefidis, in vigilia natalis Christ i. (24 grudnia) migravit ad Dominion. Autor rocznika oparł się tu niewątpliwie na Kalend, krak. Datę 24 grudnia znalazł on tamże zapisaną jako datę śmierci królowej Judyty^{3 4}): Iudith regina Polonie, que contulit Chroppi obiit. a ponieważ nie znał Judyty, żony jakiegokolwiek innego króla polskiego, przeto tłomacząc ściśle przydomek jej regina. uczynił ją żoną Bolesława: tern bardziej, że w tymże samym kalendarzu znalazł też omówiona, poprzednio zapiskę*) podającą rzekoma datę śmierci Bolesława Chrobrego. Jakoż w całym układzie tekstu zapiski Bocz. Krasiń. widoczną jest oczywista zależność od owych dwu zapisek Kalend, krak. Zwrotowi: que contulit Chroppi, odpowiada zwrot rocznikarza multis clara benefidis. a charakterystyka Bolesława: gai multa bona Polonie feeit. opiera się na zapisce Kalend, krak.: qui comstiluit episcopatus per Poloniom. Znając źródło, na którem się oparł Rocz. Krasiń., możemy tedy śmiało odrzucić przekazane przezeń imię drugiej żony Bolesława, albowiem zapiska o Judycie, wciągnięta do Kalend, krak. odnosi się do pierwszej żony Włodzisława Hermana (II. 15). nie może się tedy odnosić do żony Bolesława Chrobrego. Długosz, który znał Rocz. Krasiń.^{5 6}!. zaczerpnął stamtąd imię Judyty; korzystając jednak prócz tego z Kalend, krak. i innych źródeł, odniósł słusznie zapiskę nekrologiczną z 24 grudnia do faktu śmierci pierwszej żony Włodzisława Hermana^,!), i dlatego podając śmierć żony Chrobrego, żadnej już obok roku nie wymienia daty dziennej. Przekaz źródeł o imieniu drugiej żony Bolesława polega tedy na nieporozumieniu; z czego wynika wniosek, że imienia jej nie znamy⁷). Wspomniana w dyplomacie tynieckim⁸) Judyta, którą dawniejsi pisarze³) uważali za drugą żonę Chrobrego, jest również Judytą, żoną Włodzisława Hermana¹¹¹).

Data zaślubin z Węgierką, po tein, co wykazaliśmy powyżej, nie da się odnieść ani do czasu przed r. 984, jak podaje Chroń, princ. Poi.¹¹), ani do r. 984, jak twierdzi Długosz¹-), ani, jak podaje znowu Chroń. Pol. W, na czas po ożenieniu syna Bolesławowego, Mieszka II, t. j. po r. 1016 (II. 6.). Najwcześniej przypada ona na rok 986¹⁴), gdyż rozwód z pierwszą żoną nastąpił z końcem 985 lub w początkach 986 r. Rozwód z Węgierką nie może mieć późniejszej daty jak r. 986 lub 987, albowiem w r. 987 żoną Bolesława jest już Emnilda; a nie jest także wcześniejszym, ze względu bowiem na urodziny syna Bezpryma (II. 3.), trzeba odliczyć przynajmniej około rok czasu na trwanie niniejszego małżeństwa. Długosz, który o zmianach żon Bolesława nic nie wiedział, i w ogóle jednemu tylko daje żonę, każe swojej Judycie przez dłuższy czas przebywać w Polsce, i dopiero pod r. 1017 zapisuje jej śmierć, z dodatkiem, że pochowaną została w katedrze gnieźnieńskiej¹³). Że fakt owego dłuższego pobytu w Polsce jest nieprawdziwymi, wynika z przytoczonych

1

Mon. Pol. ILI. 129.— Hist. Poi. I. ISO — 213 passim. — ^;b Mon. Pol. II. 940. — 4) ibid. II. 918. —5) Por.

2

Semkowicz, Ro/.b. Dług. 2li. — 6) Hist. Pol. 1. 391. — ~) Słusznie przeciwko używaniu imienia Judyta wystąpił już Le

3

wicki, Mieszko II. lig. — 8) Kod. dypl. Tyn. nr. 1. — 9) Roepell, Gescli. Pol. 1. 665.— 1°) Wojciechowski, 0 rocz.

4

poi. 223—225. — U) Mon. Pol. III. 444. — 12) Hist. Pol. I. 136. — 18) Mon Pol. III. 618.— 14) Zeissberg, Ueber die

5

Zusammenkunft Kaisor Otto III. mit H. Boleslaus v. Polen, w Ztschrft. f. ost. Gyinn. 1867, 345 i Lewicki, Mieszko II. 99

6

i 112, przyjmują również, bez bliższego uzasadnienia, rok 986 jako dale ślubu Bolesława z Węgierką. — l») Hist. Pot. I. 213.