0461

416

B EKTA : B O L ESŁ A 11

IX 10. 10a.

io. Berta.

W r. 1812 niejaki Kolda, braciszek w zakonie Dominikanów w Pradze, wygotował rękopis '), opisujący Męczeństwo Zbawiciela w formie allegorycznej i ofiarował go Kunegundzie, żonie Bolesława II mazowieckiego, podówczas już od lat dziesięciu ksieni w klasztorze św. Jerzego na zamku praskim (IX. 2.). Na pierwszej karcie rękopisu znajduje się duża miniatura, której tło stanowi świątynia, z trzema nad nią umieszczonymi herbami (podpisy wskazują, iż są to: herb Czech, herb św. Jerzego i herb św. Wacława). Główna, postać miniatury stanowi sama Kunegunda z podpisem: Cunegundis, abbatissa monasterii S. Georgii in castro Pragensi etc.: przed nią w postaci klęczącej wizerunek samego Koldy, ofiarującego księgę, a dalej nieco postać innego duchownego, Benesza, oba z odpowiednimi podpisami. Po lewej stronie wyobrażonych jest ośm zakonnic w kilku rzędach; z trzech w pierwszym rzędzie umieszczonych trzecia opatrzona jest podpisem: Dorniom Perchta, d ominę abbatisse, filie regis, gnata.

Z tego podpisu wynika niewątpliwie, że owa Berta była córką Kunegundy, a zatem także Bolesława II, jak nie mniej, iż oddaną została przez matkę do klasztoru św. Jerzego, w którym sama matka piastowała godność ksieni. Najprawdopodobniej zabraną została przez nią z Mazowsza w chwili, w której Kunegunda opuszczała męża. Urodziła się zatem niewątpliwie przed 22 lipca 1802 r.; jeśli zaś przyjmiemy, że w chwili ofiarowania rękopisu, wyobrażającego ją jako zakonnicę, miała lat przynajmniej czternaście, wypadnie datę jej urodzin cofnąć co najpóźniej do r. 1298. 0 dalszych jej losach nie znajduję nigdzie w źródłach wzmianek; można zatem ogólnie powiedzieć tylko tyle, że zmarła po r. 1311.

io a. [B o 1 e s ł a w],

(leneal. Mazow. Czart. I i II'-) podaje, jakoby cesarz Karol IV był wujem (amncnlus) książąt mazowieckich Wańka i Bolesława. Okazaliśmy poprzednio (IX. 9.), że określenie stosunku powinowactwa między Karolem IY^r a Wańkiem jest nietrafne; przyjmując jednak, że zaszła tu pewna niedokładność i prostując odpowiednio rzeczone określenie, należałoby, tłumacząc ściśle powyższy ustęp, przyjąć, że Wańko miał brata Bolesława, zrodzonego snąć z tej samej matki, Kunegundy czeskiej, skoro obaj wymienieni są tu w jednym rzędzie jako siostrzeńcy (sic) Karola IV. W ten sposób wykryłby się nieznany skądinąd syn Bolesława 11 (IX. 2.) z jego drugiego małżeństwa. Przeciw takiej hipotezie przemawiają jednak ważne względy. Przedewszystkiem nie ma jakiegokolwiek śladu, ani w zabytkach historyografii ani w dokumentach, istnienia takiego księcia: a trudno przypuścić, iżby przeszedł zupełnie niespostrzeżony w dziejach, tern bardziej, że kilka źródeł zajmuje się dość dokładnie potomstwem Boiesława II. Na uwagę zasługuje mianowicie zupełne o nim milczenie Bocz. Prane. krak.P, który szczegółowo potomstwo to wylicza, nic jednak o drugim synio z Kunegundy czeskiej nie wie, i w ogóle żadnego Bolesława nie zna; podobnież Długosz ^Jj- który snąć z innego źródła wiadomość o dzieciach Bolesława II zaczerpnął, skoro zna niepodaną w Rocz. Franc. krak. córkę z pierwszego małżeństwa (IX. 7.), nie zna syna jego Bolesława, a z matki czeszki wywodzi jednego tylko (obok córki, IX. 8.) Wańka. Wszystko to zachwiewa w wysokim stopniu wiarogodność przekazu Geneal. Mazow. Czart.: do czego jeśli dodamy wielkie bałamuctwo tego źródła, a zwłaszcza też widoczny brak dobrej informacyi w ustępie, mówiącym właśnie o niniejszym Bolesławie (Karol IV wujem), snadno będziemy mogli wiadomość tęjakonie-poświadczoną i z prawdą niezgodną odrzucić. Nie trudno nawet wykryć źródło nieporozumienia; ów rzekomy brat Wańka jest to albo jego ojciec (Bolesław II) albo jego syn (Bolesław III).

Wiadomość Kron. Benesza z Weitm.⁵), według której Kunegunda czeska w małżeństwie z Bolesławem 11 plures ptieros generacit, nie popiera mniemania przeciwnego; wyraz pueri w ówczesnej terminologii znaczy bowiem w ogóle dzieci (a więc także córki); gdy zaś skądinąd wiadomo, że Bolesław II z małżeństwa

1) Dokładny opis tego rękopisu u Dobncra, Mon. hist. Boli. VI. 328 i n. Za nim podaję poniższe szczegóły. — 2) Por. sir. 437 u\v. 5. — 3) Mon. Pol. III. 47. — 4) Hist. Pol. III. 73. — ó) Em ter, Font. rer. Boh. IV. 353.