0492

X. 12.

HENRYK.

479

Henryka na biskupstwo włocławskie dałaby się tu zatem wygodnie pomieścić. Z Katal. bisk. włoeł. !), jak niemniej z .lana z Possilge²) wiadomo jednak, że bezpośrednim następca Kropidły na tejże stolicy był Henryk, ks. lignicki³). Dokument z r. 1390 należy tedy odnieść do niego; podane w nim określenie Ziemowita IV jako ccirissimus frater wystawcy da się zaś zupełnie usprawiedliwić, jeśli zważymy, że i Henryk lignicki był księciem z rodu, i to Piastem. Przypuszczeniu, jakoby rzeczony dokument wystawiony był przez Henryka mazowieckiego sprzeciwia się nadto i ta okoliczność, że jest w nim mowa o krzywdach, wyrządzonych przez Ziemowita kościołowi włocławskiemu już za rządów Henryka (iniuriis, violenciis... nóbis ac nostre Wladidaoiensi ecclesie irrogatis), a zarazem o interdykcie niedawno przedtem (novissimej, a więc widocznie przez samego Henryka rzuconym; trudno przypuścić, iżby Ziemowit najeżdżał posiadłości swego przyrodniego brata, ten ostatni zaś nakładał nań cenzury kościelne, jeśli zwłaszcza zważymy, że właśnie w interesie Ziemowita leżało, ażeby jego brat pozostał w stanie duchownym i nie wystąpił z roszczeniami o wydzielenie osobnej dla siebie dzielnicy, do czego upoważniała go ordynacya ojcowska z r. 1378 ^{1 2 3}).

Według Długosza³) Henryk został obrany biskupem płockim (przez tamtejszą kapitułę) d. 21 lutego 1391 r. za sprawą braci swych Janusza i Ziemowita; wybór zatwierdził Bonifacy XI; do konsekracyi jednak, z powodu zwłóczenia samego Henryka, nie przyszło. W Żywot. bisk. płoc.^c) podaje tenże sam kronikarz, że wybór przeprowadził jeszcze jego ojciec i stryj Janusz, w czem tkwi błąd podwójny, albowiem w chwili obioru Henryka ojciec jego już nie żył (X 5.), a Janusz I nie był jego stryjem. Daty tego faktu nie ma tu już podanej. Data przekazana w Historyi zdaje się polegać na dobrej informacyi, a w każdym razie nie ma dostatecznego powodu do podania jej w wątpliwość; bezpośredni poprzednik Henryka na stolicy płockiej, Ścibor, występuje po raz ostatni w dokumencie z 9 września 1389 r. ⁴), a według Długosza ^{5 6}) zmarł on r. 1390. Również prawdziwą jest informacya jego, że Henryk był tylko wybranym i konfirmowanym, ale nie konsekrowanym biskupem; w dokumencie z 3 lutego 1392 r.^!l) tytułuje się on: Henricus dei et apostolice sedis gracia electus confirmatus ecclesie Plocensis necnon dux Mazouie. W Historyi⁷) podaje Długosz, że miał wtedy święcenia subdyakona, w Żyw. bisk. płoc.⁸), że był dyakonem; prawdziwą zdaje się być ta ostatnia wersya, stwierdza ją bowiem, niezależnie od Długosza, Rocz. Toruń.¹²).

Porzucił biskupstwo płockie skutkiem małżeństwa zawartego z Ryngałłą między 4 lutego a końcem czerwca 1392 r.

Zgoła inne godności kościelne piastować miał według Geneal. Mazow. Czart. II^1:i), która go mieni proboszczem wiedeńskim, biskupem trydenckim i patryarchą akwilejskim. Nie potrzeba wykazywać, że zaszło tu pomieszanie z Aleksandrem, synem Ziemowita IV (XI. 6.).

Według Długosza ^u) Henryk zginąć miał r. 1392 już w kilka dni po poślubieniu Ryngałły, z trucizny. Sam fakt jest prawdziwy, ale określenie chronologiczne nie całkiem dokładne; wypadłoby stąd, że zmarł w pierwszej połowie r. 1392. Zdarzenie to jest jednak nieco późniejsze. Wprawdzie zarówno Rocz. Toruń. ¹³), jako też i Jan z Possil.^1(;) podają, że śmierć Henryka nastąpiła niebawem (cito post, kortzlich dornoch) po ślubie z Ryngałłą; niewątpliwą jednak jest rzeczą, że nie stało się to w kilka dni potem. Wigand z Marb.¹⁷) stwierdza, że żył jeszcze w jesieni (in autumpno) r. 1392, broniąc się w Surażu, którego dobywali Krzyżacy, chcąc na nim pomścić zdradę, której się na nich dopuścił; Jan z Possil.¹") dodaje, że zginął w Łucku, na Rusi, skąd ciało jego w zimie (wintercziit) przewiezione zostało do Płocka, celem pogrzebania go w tamtejszej katedrze. Bliższych wyjaśnień chronologicznych dostarcza list W. Mistrza krzyżackiego, pisany do królowej .Małgorzaty duńskiej w dzień św. Agnieszki (21 stycznia), bez daty rocznej⁷). Wspomina on, że w czasie około św. Michała Krzy-

1

1) Mon. Pol. IV. 27. 28. — 2) Script. rer. Pruss. III. 159. —- 3) Grotefend, Staramtafeln IX. nr. 8. — 4) Kod.

2

dypl. Mazow. nr. 98. Fijalek, Ustal, chronol. bisk. wlocl. 259 uważa trafnie Henryka lipnickiego za wystawcę dokumentu

3

z r. 1890, nie poruszając jednak nastręczających się wątpliwości. — 5) Hist. Pol. lii. 496. — 6) Mon. Pol. VI. 609. —

4

Ko tl. dypl. Mazow. nr. 116. — 8) II i s t.    P o 1. III. 496; Mon. Pol. VI. 609. — 9) Kod. dypl.    M a z o w. nr. 121.    W nagłówku

5

podano mylnie, jakoby dokument pochodził z    r. 1391. — 10)    Hist. Pol. III. 496. — U) Mon.    Pol. VI. 609. —    >2) Script.

6

rer. Pruss. 111. 182. — 13) Por. sir. 437 uw.    5. — 14) Hist.    Pol. III. 496. — 1">) Script. rer.    Pruss. 111. 182.    — 10) Ibid.

7

111. 179. — 17) Ibid. II. 649. — 18) Ibid.    III. 179. — 19)    Voigt. Cod. dipl. Pruss. IV. nr. 70. Wydawca uzupełni! r. 1389,

8

jak zaraz w tekście zobaczymy, błędnie. Por. też Car o, Gesch. Pol. III. 113.