18950 P1130726 resize

125

Inwentarz kulturowy

Na pierwsze miejsce wysuwa się tu swoista ceramika, w większości wypadków o niepowtarzalnych formach i ornamentyce. Ogólnie można ją sprowadzić do 3 rodzajów, tzn. do pozbawionych uch naczyń pucharko-watych i pokrewnych im garnków zasobowych oraz mis. Gdy spojrzymy na całość ceramiki iwieńskiej, cechą rzucającą się w oczy jest silne rozszerzenie gómcj części szyjki u większości okazów. Z wyjątkiem nieco większych „naczyń zasobowych” ze stanowiska osadowego w Biskupinie, uderzają nieduże ich rozmiary. W większości nie przekraczają one wysokości kilkunastu centymetrów, a najczęściej mieszczą się w granicach 10-12 cm. Ceramika iwieńska jest bardzo starannie wykonana, cienkościenna, ma gładką powierzchnię barwy ciemno-lub czerwonobrunatnej. W glinie zaś występuje najczęściej domieszka miki i kwarcu. Najbardziej może pospolitą formą są przysadziste szerokootworowe naczynia (o największej wydętości brzuśca przypadającej poniżej połowy wysokości), nazwane przez J. Kostrzcwskiego dzwonowatymi (labl. XXXVIII: Al, CI, D4). Jedną z ich odmian reprezentują nieco smuklejsze okazy nawiązując szczególnie wyraźnie do pucharów kultury ceramiki sznurowej (tabl. XXXVIII: BI).

Naczynia dzwonowatc (łącznie z ich odmianami) są prawie zawsze zdobione jednym, rzadziej dwoma, poziomymi pasmami potrójnych lub poczwórnych żłobków, najczęściej przerywanych okrągłym lub owalnym guzkiem, od którego zwisają rozchodzące się na boki grupy kresek lub żeberek (tzw. festony).

Innym, również częstym typem w ceramice iwieńskiej są tzw. naczynia tulipanowate (tabl. XXXVIII: A2, DI-2, EI-2), będące czymś pośrednim między wyżej opisanymi formami dzwonowatymi a pucharkami donicz-kowatymi. Posiadają one wyjątkowo silnie wychyloną krawędź szyjki i zwężające się ku dołowi ścianki, przeważnie z zaznaczającym się, lekko wypukłym brzuścem. Ornamentyka jest tu całkiem podobna do tej na naczyniach dzwonowatych, z tym że owalne guzki przerywające pasma (na ogół szersze) żłobków są niekiedy poziomo przekłute, tworząc rodzaj małych uszek. Czasami zamiast żłobków występują wypukłe żeberka.

Typowe dla kultury iwieńskiej są także misy, i to przeważnie na niezbyt wysokich 4 nóżkach. Występują wśród nich płytkie okazy w kształcie wycinka kuli, zdobione czasami pasmem poziomych żłobków, jak też misy głębsze, z zaznaczonym załomem, zaopatrzone niekiedy w małe, o dekoracyjnym przeznaczeniu uszka. Odrębny typ reprezentuje wysoka misa z Wojdala zdobiona trzema silnie wypukłymi żeberkami (tabl. XXXVIII: E3). Z omawianej wyżej zagrody dla bydła w Biskupinie pochodzą dość głębokie misy o prostych ściankach z wychylonym na zewnątrz brzegiem wylewu. Poza tym znamy stamtąd nieliczne naczynia o formie mniej lub bardziej beczułkowatej oraz kubki.

Dla stanowisk o charakterze osadowym (np. Biskupin) najbardziej typowe są jednak stosunkowo duże naczynia (ponad 30 cm wysokości) o esowatym profilu z mniej lub bardziej wychyloną szyjką, u podstawy której widoczne jest poziome żeberko, rzadziej pasmo poziomych żłobków lub nakłuć. Ścianki tych naczyń są przeważnie dość grube, zaś w glinie występuje domieszka stosunkowo grubego tłucznia (tabl. XXXVII: B3, Dl).

Wśród wyrobów metalowych (tabl. XXXIX, XL) w masie swej pochodzących ze skarbów bądź też mających charakter znalezisk luźnych, a które możemy wiązać z kulturą iwieńską (por. wyżej), widzimy typowe unietyckie siekierki z podniesionymi brzegami wszystkich trzech odmian (tzw. z zaokrąglonym obuchem, równo ściętym lub ukształtowanym spiczasto), płaskie siekierki z wąskim korpusem i zaokrąglonym obuchem. Należą tu może także sporadycznie spotykane siekierki z zaczątkową piętką lub z charakterystycznym wcięciem w połowie korpusu. Brak prawie zupełnie siekier importowanych spoza kręgu kultury unietyckiej. Następnie należy wymienić znane już nam dobrze ze Śląska i południowej Wielkopolski 2 typy dłut (o ostrzach symetrycznych i przeciwstawnych) oraz toporki-kilofy, w tym jeden zdobiony podłużnym żebrowaniem.

Niezbyt licznie reprezentowane w kulturze iwieńskiej sztylety należą prawie wszystkie do najbardziej typowej formy unietyckiej z szerokim, zdobionym ostrzem, o wąskiej łukowatej podstawie rękojeści, z 8 lub 11 pseu-donitami. Ostrze jednego z takich sztyletów wykonane było ze złota. Na skutek naprawy posiadało ono rekordową ilość, bo aż 15 otworów na nity (ryc. 46: 3). Znamy też sztylety typu bardziej archaicznego, trójkątne, z 3 nitami (A. Knapowska-Mikołajczykowa 1957, s. 75, tyc. 90d).

Z terenu kultury iwieńskiej pochodzą też 2 zdobione berła sztyletowe (jedno odlane razem z rękojeścią) należące do odmiany bereł z prostym grzbietem, wg podziału W. Sarnowskiej (1969, s. 82-93,133, ryc. 33b, p).

Trzecią obok narzędzi i broni kategorię wyrobów brązowych stanowią ozdoby, z których najliczniej reprezentowane są lite naramienniki (w przekroju okrągłe lub prawie czworoboczne) typu wielkopolskiego, ze zwężającymi się końcami, często zdobionymi poprzecznymi żłobkami (tabl. XL: 2, 6,8, 10,13). Tylko sporadycznie występują naramienniki rozwarte, o końcach lekko odgiętych.

Wśród licznych bransolet możemy wyróżnić okazy lite owalne z końcami zwężonymi nie stykającymi się oraz złote bransolety ze spłaszczonego drutu, bądź też spiralne z taśmy brązowej. Znamy też jedną bransoletę