P1130707 resize

106

Inwentarz kulturowy

Ceramika fazy klasycznej (labl. XXIX: 1-9) wykonywana była nad wyraz starannie. Naczynia są cienko-ścienne, o wygładzonej aż do metalicznego połysku powierzchni. Przewodnim typem, niejako symbolem całej kultury, jest naczynie o ostrym załomie brzuśca (umieszczonym bardzo nisko tuż nad dnem), z szerokim wylewem, przekraczającym niekiedy swą średnicą największą wydęlość brzuśca z rozchyloną krawędzią tworzącą coś w rodzaju kryzy (tabl. XXIX: 1-2). Prawie zawsze występuje małe uszko umieszczone przy załomie, choć czasem w.miejscu uszka widzimy płaski uchwyt. W obrębie lego typu naczyń dostrzec można szereg odmian różniących się między sobą głównie sposobem ukształtowania dolnej partii bądź to w kształcie odcinka kuli, bądź silnie rozwartego stożka. Niektóre okazy są zdobione dwoma lub kilkoma poziomymi liniami rytymi tuż nad załomem.

Rzadziej reprezentowaną formą są wazowate naczynia o zaokrąglonym załomie brzuśca z wyodrębnioną dość szeroką Szyjką, pozbawione uch, a posiadające czasami guzki lub tzw. ślepe uszka (tabl. XXIX: 4); dalej znane już od III fazy naczynia pucharowate, posiadające teraz bardzo szeroki wylew, często z płaską krawędzią i rożkowatym (płaskim) uchwytem na załomie brzuśca (tabl. XXIX: 3).

Charakterystyczne dla klasycznej fazy są płytkie szerokie misy, przeważnie kilkudziesięciocentymelrowej średnicy, z rozszerzoną krawędzią wylewu, a pod nią silnym wgięciem, dającym w efekcie bardzo ostry załom (tabl. XXIX: 5). Najczęściej posiadają one wyraźnie wyodrębnione dno (rodzaj stopki), niekiedy mają leż nieduże uszko. Formami stanowiącymi kontynuację ceramiki z poprzedniego okresu są sporadycznie teraz występujące misy na nóżkach (tabl. XXIX: 6), a poniekąd także duże naczynia o baniastym brzuścu oraz silnie przewężonej szyjce z małym wylewem — czasami zdobione parami żeberek i zaopatrzone w 2 małe uszka (tabl. XXIX: 9).

Dość unikalną formą jest dzbanowate naczynie o wąskiej i wysokiej, silnie rozszerzającej się przy wylewie szyjce, niskim pękatym brzuścu zaopatrzonym w nieduże ucho nad załomem. Ornament u nasady szyjki (złożony z poziomych i pionowych rzędów okrągłych nakłuć), jak' i ukształtowanie pozwalają je wiązać z wczcsno-brązowymi kulturami naddunajskimi, głównie z klasyczną fazą kultury nagyrćvskiej. Sporadycznie występują też u nas amfory z cylindryczną szyjką i dwoma uchami u nasady.

Z omawianej fazy kultury unietyckiej znamy też miniaturowe naczynia dwustożkowe, mające niekiedy na załomie 2 maleńkie pionowo przekłute symetryczne uszka-guzki (tabl. XXIX: 8), dalej naczynia beczułkowate (tabl. XXIX: 7), gruszkowate z cylindryczną szyjką. Do serii tej należą też rzadsze już formy doniczkowate czy czarki z uszkiem przy krawędzi lub z płaskim uchwytem. W osadach występują duże szerokootworowe garnki o schropowaconej powierzchni, na brzuścu i zwykle wygładzonej szyjce, zdobione u jej nasady dołkami lub wałkiem z nacięciami, zaopatrzone w nieduże ucha lub płaskie uchwyty (tabl. XXX: 1, 4, 6).

Wśród licznych już teraz wyrobów metalowych bardzo rozpowszechnione są siekierki. Poza formami typowo unietyckimi rzadko tylko (podobnie u nas jak w całym zasięgu naszej kultury) spotykamy okazy importowane z innych pozaunietyckich ośrodków. Siekierki omawianej kultury są niewielkich rozmiarów, z lekko podniesionymi brzegami, z dość szerokim, mniej lub bardziej łukowatym, ostrzem. Wyróżnić można 3 odmiany (tabl. XXIX: 23-25), a mianowicie okazy o zaokrąglonym obuchu, o obuchu równo ściętym i wreszcie z obuchem ukształtowanym mniej lub bardziej spiczasto (tzw. czeski typ). Sporadycznie (Łęki Małe) pojawiają się siekierki odmiany pierwszej z zaczątkową piętką. Z terenu Wielkopolski (np. Bojanowo Stare, woj. poznańskie) znamy także okazy z podłużnym wcięciem z obu stron w połowie długości siekierki.

Do importów zapewne należą pojedyncze okazy tzw. siekier italskich z charakterystycznym wycięciem na obuchu, a także tzw. irlandzko-angielskie czy długie łopalkowate okazy typu szwajcarskiego, występujące u nas liczniej już poza zwartym zasięgiem kultury unietyckiej, m. in. w północnej Wielkopolsce i na Pomorzu (W. Sarnowska 1969, s. 63-66).

Ważną rolę w kulturze unietyckiej odgrywały także dłuta (znane ze skarbów oraz z grobów wyróżniających się budową i bogatszym wyposażeniem, np. w Łękach Małych), o ostrzach przeciwstawnych, jak i z ostrzami symetrycznymi (zwane też równoległymi). Te ostatnie mają zazwyczaj podniesione jak u siekierek krawędzie, niekiedy są pośrodku charakterystycznie rozszerzone (tabl. XXIX: 26).

Z innych narzędzi pracy należy wymienić wysmukłe toporki o podwójnym ostrzu z niedużym otworem umieszczonym z lekka asymetrycznie, zdobione na górnej i dolnej płaszczyźnie podłużnymi żłobkami (tabl. XXIX: 31). Uważa się je za atrybuty władzy lub za narzędzia górnicze, podobnie jak „toporki” kamienne o podwójnym obuchu, znane nam z kilku zespołów grobowych na Śląsku (W. Sarnowska 1969, s. 59-63).

Sztylety są drugim charakterystycznym wytworem klasycznej fazy kultury unietyckiej. Podzielić je można na 2 główne typy, a w ich obrębie na różne warianty (W. Sarnowska 1969, s. 70-82). Pierwszy typ reprezentowany jest przez dość wysmukłe okuzy o rękojeści z dwóch części, z dużym i głębokim wcięciem u półkolistej