0558

545

DODATKI.

pye memorie); 4) 13 marca śmierć Mieszka Starego (Messico dux magnus); 5) 16 marca śmierć Henryka Brodatego (Henrici ducis pie memorie)', 6) 8 kwietnia Śmierć Henryka II śląskiego (dux Henricus interficitur cum exercitu suo in Lecnich a Tartaris); 7) 13 kwietnia śmierć Bolesława Pobożnego (Co. Boleslai ducis pie memorie); 8) 18 maja śmierć Racibora pomorskiego (Co. RatHori ducis; w red. II. zapiska ta umieszczona pod datą o jeden dzień późniejszą, 19 maja); 9) 2 czerwca śmierć Przemyśla I (Co. Pumislonis ducis Polonie pie memorie); 10) 17 lipca śmierć Jadwigi, żony Jagiełły (Co. Bedwigis regine Polonie i t. d.); 11) 2 sierpnia śmierć Mieszka, syna Mieszka Starego (Co. Mesconis ducis)-, 12) 6 sierpnia śmierć księcia Konrada (Co. Cundradi ducis qui dedit tnbulam). Z tych zapisek trzy tylko niewiadomo, do kogo się odnoszą, t. j. 1 dotycząca Mieszka, 8 dotycząca Racibora i 12 dotycząca Konrada. Z pozostałych dziewięciu sześć (2. 3. 4. 7. 10. 11.) podaje daty nekrologiczne zupełnie zgodne z rzeczywistym stanem rzeczy; trzy (5. 6. 9) daty    do rzeczywistych    bardzo    zbliżone, o    1 — 3 dni różniące się (Henryk Brodaty zmarł nie 16 ale    19

marca, Henryk II    zginał    nie    8 lecz 9 kwietnia,    a Przemysł I zmarł    nie 2 lecz 4 czerwca). I te daty możemy, a nawet musimy

zaliczyć do autentycznych, różnice są bowiem prawie żadne i tłomaczą się tylko brakiem ścisłej dokładności mnicha, który zapiski te wciągał do pierwotnego nekrologu. Na ogólną liczbę dwunastu przytoczonych tu zapisek są tedy aulentycznemi wszystkie bez wyjątku, jakie tylko zdeterminować się dadzą, a stanowią one część przeważną (dziewięć); dowodzi to, że najstarsza część nekrologu, zawarła w odpisie z początków XV wieku w red. I, jest zupełnie wiarogodną i że odpis ten dokonany został albo wprost z nekrologu oryginalnego, wypadkom współczesnego, albo też z jakiegoś wcześniejszego, wiernego odpisu takiego oryginalnego nekrologu.

Drugą    grupę,    jak    wspomnieliśmy, stanowią    zapiski, które znajdują się tylko w starszej części red. II, ale których    nie

ma w najstarszej    części    red.    I. Rozpadają się    one na    dwa działy.    Jeden obejmuje zapiski, należące do starszej części red.    H,

które odnajdujemy w red. I, wszelako już tylko jako zapiski, dodane późniejszemi rękami. Do działu tego należą: 1) Zapiska pod datą 16 lutego o królu Kazimierzu; w red. II brzmi ona ogólnikowo: Casimiri regis Polonie, i przeto robi wrażenie, jakoby była zapiską nekrologiczną. Okazaliśmy (str. 86 uw. 1), że nie podaje ona ani daty śmierci Kazimierza W., ani Kazimierza Jagiellończyka, pierwszy bowiem zmarł 5 listopada, a drugi 7 czerwca. Tekst zapiski tej w red. I. odmienny od tekstu red. II, tłomaczy do pewnego stopnia nieporozumienie. Tu bowiem brzmi ona jak następuje: Rex Kazimirus hoc anno quo mortuus est sub anno Domini M° CCC° XLV° (sic). Treść zapiski nie jest jasną, ale data 1345 r. wskazuje z pewnością na to, że nie chodziło tu o stwierdzenie daty śmierci, lecz raczej jakiegoś wypadku, zdarzonego za życia króla Kazimierza. Jaki to był wypadek, niewiadomo, gdyż zapiska jest widocznie zepsutą i właśnie pod tym względem nie daje bliższego wyjaśnienia. Jeśli zważymy, że wciągniętą być mogła dopiero około r. 1430 lub później (w każdym razie po dokonanym już pierwotnym odpisie), to zrozumiemy, że nie mogła też nosić daty 1315 r. ; przypuszczam raczej, że w dacie zaszła omyłka i że trzeba czytać: M° CCCC° XLV°, t. j. 1445 r. W takim razie odnosiłaby się ona do Kazimierza Jagiellończyka, z którym w r. 1445 prowadzono rokowania o objęcie tronu polskiego po śmierci Włodzisława Warneńczyka; może więc tekst powyższy dałby się częściowo uzupełnić w ten sposób: Rex JCazimirus hoc anno, quo mortuus eit [frater suus Wladislaus], sub anno Domini M° CCCC⁰ XLV° ... I to uzupełnienie nie daje jeszcze treści zupełnej; zaznaczam jednak, że w rękopisie red. I właśnie po owych ostatnich słowach następuje miejsce jakoby wytarte lub wyskrobane; tam znajdować się mógł koniec zdania. Zapiska dotyczyłaby zatem jakiegoś faktu, zdarzonego w czasie rokowań z r. 1445; skądinąd wiadomo (por. Caro, Gesch. Pol. IV. 360), że dzień 19 lutego (różniący się tylko o trzy dni od daty niniejszej zapiski) oznaczony był pierwotnie jako dzień koronacyi przyszłego króla, która, co prawda, w dniu tym nie doszła do skutku. Może między zapiską a temi zdarzeniami zachodzi jaki związek. 2) Pod datą 18 maja znajduje się w red. 11 zapiska; Casimiri regis Polonie. Widzieliśmy (str. 86 uw. 1), że i ta zapiska nie może dotyczyć ani Kazimierza W. ani Kazimierza Jagiellończyka. W red. I pod taż datą znajduje się zapiska z końca XV w.: Kazimiri regis Polonie anno salutis 1492 et obijt in oclava Ascensionis. Octava Ascensionis przypadała r. 1492 na dzień 7 czerwca, przez co otrzymujemy najdokładniejszą datę śmierci Kazimierza Jagiellończyka; zapiska sama w układzie nekrologu umieszczoną została pod datą o 11 dni późniejszą, w czem dowód, że nie przestrzegano już podówczas zupełnej ścisłości w tej mierze, pomimo iż o dacie śmierci miano dokładną wiadomość, 3) Pod .datą 25 maja zapisano W red. II: Wladislai regis Polonie et sororis eius Alexandre ducisse Mazoziie, que fuit benefactrix lezeviensis. Pod taż samą datą znajduje się w red. 1 bardzo podobna, ręką kopisty pierwotnego nekrologu wciągnięta zapiska: Sub anno incarna-cionis Domini Millesimo CCCC° XXXII11° conunemoracio Wladislai regis Polonie et sorore (sic) eius Allexandre ducisse Mazowye, que fuit fautrix ccclesie leszaviettsis. Dzień 25 maja nie jest datą śmierci ani Jagiełły, ani Aleksandry; połączenie obu osób wskazuje wyraźnie, że nie chodziło o rzeczywistą datę nekrologiczną, ale o prostą kommemoracyą pod dowolnie obraną datą. Do działu drugiego grupy drugiej należą zapiski, zawarte tylko w starszej części red. II, a nie znajdujące się wcale iv red. I, ani w jej części najstarszej, ani też w późniejszych dopiskach. Są to: 1) zapiska o śmierci Perejasławy, żony Ziemowita I, pod datą 21 lutego; 2) zapiska o śmierci Włodzisława Laskonogiego pod datą 25 czerwca; 3) zapiska o zgonie Henryka III głogowskiego pod datą 12 sierpnia. Wszystkie trzy daty są błędne (str. 86 uw. 1); w czem dowód, że owa antięua matricula pergamenea, zawierająca także powyższe zapiski, z której korzystali Krzywiński i Kieszkowski, nie była i nie mogła być ani nekrologiem oryginalnym, ani wiernym jego odpisem, lecz opierała się po części także na niewiarogodnych, mętnych źródłach.

Do trzeciej grupy należą zapiski, zawarte wyłącznie w red. I, a nie powtarzające się w starszej części red. II. Te znowu podzielić należy na dwa działy. Pierwszy obejmuje takie zapiski, które powtarzają się w nowszej części red. II, a mianowicie: 1) pod datą 20 kwietnia zapiska o śmierci Bolesława II mazowieckiego (Co. Boleslay ducis Mazouie anno Domini M° CCC⁰ XIIP); 2) pod datą 24 czerwca zapiska o śmierci Ziemowita I mazowieckiego (Co. ducis Semouiti Mazouie, zmarł w rzeczywistości 23 czerwca). Obie dowodzą, że Krzywiński nawet w swoich dodatkach opierał się po części na autentycznych datach, co jednak ogólnego zdania o wartości tychże dodatków (str. 86 uw. 1) nie zmienia, tem bardziej, że nawet w tych razach, gdzie korzystał z wiarogodnych źródeł, dopuszczał się dowolnych zmian; tak n. p. przytaczając pod dniem 24 czerwca wiadomość o śmierci Ziemowita, zamienia go, przez dodane określenia, na Ziemowita II, gdy w rzeczywistości, jak z daty wynika, w pierwotnym nekrologu miany był na myśli Ziemowit I. Do drugiego działu grupy niniejszej należą takie zapiski, które znajdujemy wyłącznie w najstarszej części red. I, a których nie ma ani w starszej ani w nowszej części red. II. Są to: 1) zapiska pod

Balzer, Genealogia Piastów.    69