061614
12

108

Szwedzkiego i Inflant, część tylko z tój strony rzeki Dźwiny położona, została przy Polsce.

Cesarz Leopold na Polskę obrażony, zaczął otwarcie podmawiać cara Alexego, do najścia na nowo wojną Litwy. Co innego jeszcze skłoniło cara do tój wojny. Pomiędzy Kozakami zaszła zmiana. Bohdan Chmielnicki umarł, a gdy syn jego Jerzy był zbyt młodym, aby mu hetmań stwo powierzono; został hetmanem Kozackim Jan Wychówski, Car sprzeciwiał się temu wyborowi, a namiestnik cara w Kijowie Chy-trow buntował po kolei różnych ze starszyzny Kozackińj przeciw Wychowskiemu. Ten widząc, że pod wpływem Rosyi hetmanem się nie utrzyma, umyślił powrócić z całą Ukrainą do Rzeczypospolitej Polskiej. Jednak nie już w poddaństwo, lecz jako prawie równouprawniona część kraju. Umówiono się w Pladziaczu.

Naród Kozaczy łączył się z Polską i Litwą, wymawiając sobie zupełną wolność wyznania i kościoła, i ustanowienie osobnego rządu w Kijowie jak go miała Litwa. Układy te króla z Kozakami przyspieszyły rozerwanie zawieszenia broni z fiosyą.

Car mianował hetmanem w kozaczyżnie Jerzego Chmielnickiego, a jego namiestnikiem doświadczeńszego Cieciurę, i w pomoc mu posłał wojsko pod dowództwem kniazia Trubeckiego. Do Litwy zaś wyprawił wojska znaczne z Chowańskim na czele.

Jędrzój Potocki, Stanisław Jabłonowski wraz z Wychowskim znieśli Trubeckiego pod Konotopem. Ale gdy dostała się Wy-chowskicmu godność wojewody Kijowskiego, znalazło się jemu zawistnych wielu w kozaczyżnie, i ztąd się wzmogło stronnictwo Chmielnickiego.

Gdy znowu w Litwie wielce się szczęściło Rosyi, małe korzyści pozostały z powodzeń na Ukrainie. Gąsiewski dostał się w niewolę, a w skutek tego cała prawie Litwa pod moc Rosyjską. Na szczęście Polski, traktat w Oliwie zawartym już został. Całe więc wojsko wyćwiczone w boju ze Szwecyą obrócono przeciw Rosyi.

Czarniecki wojewoda Ruski i Sapieha wielki hetman Litewski, zwyciężyli Cho-wańskiego pod Lachowicami; póżnićj pod Połonką zupełnie znieśli. Bitwy te przeważyły los wojny na stronę Polski. Na Ukrainie tymczasem, Lubomirski i Stanisław Potocki, Szeremetowa pod Cudnowem do złożenia broni przymusili; zaś Jerzy Chmielnicki przez Jerzego Lubomirskiego napadnięty i otoczony pod Słobodyszczą, ważność umowy Hadziackiój przyznać musiał. Zwyciężył raz jeszcze Chowańskiego Czarniecki pod Gołębiem. Zaś do końca życia swojego, sławy pełnego, uśmierzał bunty Kozaków, gdyż te nieustawaly; tern bar-dziój, że na nieszczęście umowy Hadziadz-kie i ze strony Polskiej, nie zupełnie dotrzymywane były.

Przyszło do tego, że Doroszeńko hetman wybrany, chcący utworzyć z Ukrainy państwo nikomu niepodległe, oddał się nako-niec w opiekę Turcyi.

To zdarzenie równie niemiłe carowi Ale-xemu Michaiłowiczowi jak i Polakom, skłoniło strony wojujące do zawarcia pokoju w Andruszowie. Smoleńsk i inne miasta za Dnieprem zostały przy Rosyi, a Połock, Witepsk i Inflanty przy Polsce. Diepr w Ukrainie miał stanowić granicę, Kijów zaś na dwa lata zostawał przy Rosyi.

Teraz chciano wstrzymać zamiary Do-roszeńki, lecz Machowski regimentarz U-kraiński został pod Batowem zupełnie zniesiony od Tatarów i Kozaków. O mało nie przyszło do wojny z Turcyą. Wstrzymano ją poselstwem w Konstantynopolu od króla i zwycięztwem nad Tatarami odniesionym przez Jana Sobieskiego pod Pod-hajcami.

Wszystkie umowy pokoju, które poza-wierano, byłyby dla Polski korzystniej wypadły, gdyby zwycięztwa odniesione było czem popierać. Lecz wojska nie płatne, stawały się niekarnemi. Wiązały się konfede-racyje, aby zaległy żołd wybierać po kraju, w sposób samowolny. Płacić je zaś nie było czem, bo sejmy przez niezgodę zrywano.