DSCF0063

100

odbić z rąk szwedzkich Zelbork¹. Próba ta zakończyła się niepowodzeniem. Siły szwedzkie w Inflantach zostały wzmocnione oddziałem 6000 żołnierzy fińskich. Pod koniec września 1626 r. Szwedzi prawdopodobnie zadali duże straty siłom litewskim w Inflantach w dwóch niepomyślnych dla Litwinów bitwach pod Zelborkiem i Wenden².

Nowy sejm walny, który rozpoczął swoje obrady 19 XI 1626 r. wobec zagrożenia szwedzkiego w Prusach, w niewielkim stopniu zajmował się kwestią obronności Inflant, które zostały potraktowane jako front o znaczeniu drugorzędnym. K. Radziwiłł nadal bezustannie starał się u Zygmunta III o dowództwo nad całością sił litewskich w Inflantach. W oczach królewskich pogrążyła go dodatkowo kwestia uczestnictwa w domniemanym spisku orleańskim³. Zygmunt III nadal chciał, aby wojskami litewskimi dowodził A. K. Gosiewski, ewentualnie Samuel Pac, chorąży litewski. Sytuacja wojsk litewskich w Inflantach była coraz gorsza. Dużym zaskoczeniem dla dworu królewskiego było zawarcie przez Litwinów 191 1627 r. półrocznego zawieszenia broni ze Szwedami w Baldenmojzie⁴.

L. Sapieha, dotychczasowy hetman wielki litewski, po zawarciu rozejmu ze Szwedami najbliższe miesiące poświęcił na poprawianie stosunków z K. Radziwiłłem, którego widział w roli głównodowodzącego w Inflantach. Przez cały maj 1627 r. trwały w Wilnie pertraktacje, które miały na celu pogodzenie obu hetmanów litewskich. Rozbiły się one jednak o opór Zygmunta III, który nie chciał się zgodzić na przekazanie dowództwa nad siłami litewskimi Radziwiłłowi. Negoqacjom w Wilnie bacznie przyglądał się A. K. Gosiewski, który wyraźnie był niechętny próbom pogodzenia się hetmanów litewskich. Tak długo, jak długo pozostawali oni w konflikcie, rosły jego szanse na dworze królewskim na buławę wielką. Intryga rozwijana przez Gosiewskiego miała doprowadzić do rezygnacji L. Sapiehy i nominacji wojewody smoleńskiego na hetmana wielkiego litewskiego. Sam Sapieha, zagrożony intrygami Gosiewskiego na dworze królewskim, zacieśniał związki z K. Radziwiłłem. L. Sapieha wolał na urzędzie hetmańskim widzieć K. Radziwiłła niż znienawidzonego intryganta Gosiewskiego. Jednocześnie próbował swego najstarszego syna uczynić swoim zastępcą I w Inflantach. W tym celu J. S. Sapieha udał się ponownie na dwór królewski, I jednak jego starania zakończyły się niepowodzeniem. Gosiewski chyba po cichu I Uczył, że Sapieha przed upływem terminu rozejmu sam zrezygnuje z buławy I wielkiej.

Dodatkowo Gosiewski coraz intensywniej nawiązywał przyjazne stosunki I z K. Radziwiłłem, który już od dłuższego czasu chciał go wciągnąć w orbitę I

| swoich wpływów. Przypieczętowaniem sojuszu miał być ślub jedynej córki K. Radziwiłła, Katarzyny, i syna Gosiewskiego²⁶. Oczywiście wojewoda smoleński mógł w tym aliansie liczyć jedynie na buławę polną.

L. Sapieha, jak można było przewidzieć, przed upływem rozejmu ze Szwedami nie zrezygnował z buławy wielkiej. W jednym z listów tak pisał Kasper Kosmowski, sługa radziwiłłowski: „Pan Wojewoda Wileński [Lew Sapieha] za namową niektórych swoich [przyjaciół] przy wielki buławie do śmierci zostawać I i z nią się w grobie położyć chce”²⁷. Gosiewski opuścił front inflancki. L. Sa-| pieha, który liczył, że po upływie terminu rozejmu ze Szwedami dowództwo w Inflantach obejmie K. Radziwiłł, zupełnie zrezygnował z przygotowania sił I litewskich do działań wojennych. Odjazd Gosiewskiego zaskoczył go. Litwini I ponownie stanęli nieprzygotowani do wojny w Inflantach. Dodatkowo braki I skarbowe podcięły skrzydła inicjatywie litewskiej. Gdyby nie intrygi Gosiew-I skiego, Sapiehy i Radziwiłła stan armii litewskiej nie byłby tak opłakany, i Jedynym sukcesem armii litewskiej w kampanii 1627 r. było zdobycie Zelborka, j który później został spalony przez wycofujące się wojska litewskie²⁸. W połowie K sierpnia 1627 r. siły litewskie zostały zaskoczone niedaleko Zelborka i doznały I z rąk szwedzkich dużych strat²⁹. Po tych wydarzeniach L. Sapieha chciał prze-

■    kazać dowództwo nad całością sił litewskich Aleksandrowi Sapieże, staroście

■    orszańskiemu, który jednak nie wyraził na to zgody³⁰. Zmuszony sytuacją L. Sali pieha korespondencyjnie zaczął prosić Gosiewskiego o przyjazd do Inflant. I Wojewoda smoleński, który w zaciszu domowym cieszył się z niepowodzeń I Sapiehy, przezornie nie odpowiadał na jego listy i oczekiwał na jego dalsze 1 porażki. Los armii litewskiej i Inflant był dla niego w tej chwili drugorzędny. I Dopiero naciski ze strony Zygmunta III zmusiły Gosiewskiego do przybycia do I Inflant³¹. Nie uratowało to jednak sytuacji wojsk litewskich. Szwedzi pod koniec

1627 r. zdobyli Dyneburg. Kampania 1627 r. dobiegła końca. A. K. Gosiewski , nie przejawiał dalszej ochoty do wojaczki. Próbował scedować dowództwo na [pułkownika Mikołaja Korffa, ten jednak odmówił³². Stosunki pomiędzy L. Sa-I piehąi A. K. Gosiewskim były coraz gorsze. Sapieha nie szczędził w owym czasie ^{5 6}

1

AGAD, AR, V, 7448, k. 48, Kasper Kosmowski do Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego, 8 IX 1626 r., z obozu spod Kryżborka.

2

³³ H. Wisner, Wojna inflancka 1625-1629, s. 78.

3

   Zob. „Spisek orleański” w latach 1626-1628, opr. U. Augustyniak, W. Sokołowski, War I szawa

4

   H. Wisner, Spór o rozejm litewsko-szwedzki w Baldenmojzie z 1627 roku, Zapiski Historyc® I t. 66: 2001, z. 1, s.28.

5

■    ²⁶ AGAD, AR, V, 8080/1, k. 210 (ceduła), Stanisław Kurosz do Krzysztofa Radziwiłła,

6

hetmana polnego litewskiego, 18 II 1628 r., z Warszawy.

B ³⁷ AGAD, AR, V, 7448, k. 52-53, Kasper Kosmowski do Krzysztofa Radziwiłła, hetmana j polnego litewskiego, 27 V 1627 r., z Żyzmora.

| ²⁸ BPAU/PAN w Krakowie, 354, k. 189, Lew Sapieha, hetman wielki litewski, do Stanisława Łubieńskiego, podkanclerzego koronnego, 30 VII 1627 r., z Zelborka.

r ²⁹ Biblioteka Sałtykowa we Lwowie (dalej cyt. Bibl. Sałtyk. we Lwowie), f. 103, Teki Pawiń-| skiego (dalej cyt. TP), 157/IW, k. 95, Aleksander Sapieha, starosta orszański, do Jana Stanisława [Sapiehy, marszałka wielkiego litewskiego, 13 IX 1627 r., z obozu pod Bowskiem.

[ ³⁰ H. Wisner, Wojna inflancka 1625-1629, s. 85.

Ł ³¹ AGAD, AR V, 4560/ IV, k. 6, Aleksander Korwin Gosiewski, wojewoda smoleński, do Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego, 11 IX 1627 r., z Kupiszek; AGAD, AR, V, PL7961/III, k. 54, Eustachy Wołłowicz, biskup wileński, do Krzyszofa Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego, 5IX 1627 r., z Werek.

■    ³² RNB w Petersburgu, Awt. Dub., 92, k. 20, Mikołaj Korff do Krzysztofa Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego, 25 I 1628 r., z Brańska.