DSCF0018

WSTĘP

Stosunki polsko-szwedzkie znane są polskiemu czytelnikowi przede wszystkim w aspekcie wojen, toczonych głównie od czasów wprowadzenia na tron polski w XVI w. królewicza szwedzkiego Zygmunta III Wazy. Najhardziej znane są zmagania polsko-szwedzkie w dobie wsławionego, pochłanianą przez każde pokolenie Polaków powieścią historyczną H. Sienkiewicza, Potopu, z połowy XVII w. Mniej już wzruszali się polscy czytelnicy interwencją Szwedów Karola XII w Polsce w czasie tzw. wielkiej wojny północnej w początkach XVIII w., kiedy to również niemal cały kraj zalali i wojewodę poznańskiego, Stanisława Leszczyńskiego, na tron forowali; po prostu powieściowe próby przedstawienia tych wydarzeń nie dorównały talentami artyzmowi Sienkiewicza. Pierwsza i druga okupacja szwedzka w Polsce nie pozostawiła w naszym kraju dobrej pamięci o północnych sąsiadach zza morza. Ich agresywność, chciwość łupów, bezwzględność w walce, wyższość militarna, nieposzanowanie uczuć religijnych wywoływały zrozumiałe wtedy i później sprzeciwy¹.

Nie można jednak zapominać o tym, że utrzymywaliśmy ze Szwedami w różnych czasach również żywe stosunki gospodarcze, że nasz eksport przez

Bałtyk odgrywał pewną rolę w życiu ekonomicznym Szwecji. Także i w stosunkach kulturalnych można dopatrzeć się wielu przykładów wzajemnych więzi, wpływów i usług. Dość przypomnieć podobieństwo średniowiecznych naszych aktów ustrojowych, unii polsko-litewskiej i podobnej unii kalmarskiej, łączącej trzy państwa skandynawskie w 1397 r. W czasach Odrodzenia Polska była jedną z dróg, którą docierały do Szwecji ożywcze echa tego wielkiego prądu kulturalnego; działo się to wtedy, kiedy Katarzyna Jagiellonka poślubiła królewicza szwedzkiego Jana III Wazę, a niebawem Zygmunt III został królem Polski i Szwecji.

Po pokoju oliwskim niejednokrotnie stawaliśmy ze Szwedami w jednym szeregu przeciw wspólnym wrogom, a nawet zawieraliśmy sojusze, jak np. w 1677 r., za Jana III Sobieskiego, przeciw elektorowi brandenburskiemu i księciu pruskiemu Fryderykowi Wilhelmowi, kiedy polski król planował opanowanie Prus Książęcych. W okresie naszej politycznej niewoli często w Szwecji znajdowaliśmy życzliwych przyjaciół, a nasze walki niepodległościowe budziły tam żywe sympatie.> W ostatniej wojnie nieraz znaleźli Polacy

9