85920 Kompendium Wiedzy geografii37

nych. Jej głównymi przedstawicielami są: F. Braudcl, J. Ancel i przede wszystkim P. Vidal de la Blachę. Charakterystyczna cechą francuskiej szkoły jest wyeksponowanie roli „kultury jako czynnika geopolitycznego", w szczególności kultury francuskiej. której rozwój sprawia, że ma ona do spełnienia misję cywilizacyjną — głównie w Europie, w regionie Morza Śród ziemnego, ale także w Afryce oraz na Bliskim Wschodzie.

Przed II wojną światową, w czasie jej trwania i bezpośrednio po jej zakończeniu, dominują koncepcje wojenno -strategiczne. Ich wyrazicielami są Amerykanie: N.J. Spyk-man — twórca koncepcji o zasadniczym znaczeniu geopolitycznym obrzeży Eurazji (rimland), oraz D.W. Mcining, który tę koncepcję uściślił, A.P. Seversky — głoszący pogląd

0    nadrzędnym, w stosunku do sił morskich i lądowych, geopolitycznym znaczeniu sił powietrznych. S.B. Cohen — twórca koncepcji podziału świata na regiony geostrategicznc, wynikające z hierarchicznej integracji państw będących na różnym poziomie rozwoju. Na podstawie m.in. wymienionych wyżej koncepcji formułowano amerykańską doktrynę wojskową

1    podejmowano decyzje o znaczeniu strategicznym.

W tym samym czasie w ZSRR rozwija się radziecka doktryna geostrategiczna. której hasłem było doprowadzenie do ideowego zwycięstwa „najbardziej humanistycznego" systemu politycznego, czyli komunizmu. W rzeczywistości jednak celem tej doktryny było doprowadzenie do sprawowania przez ZSRR całkowitej kontroli geopolitycznej nad światem. Zakładała ona opanowanie większości lądu curazjalyckicgo przy użyciu Armii Radzieckiej lub przez wywołanie tzw. „ruchów narodowowyzwoleńczych i antyimpcrialistycznych". W celu neutralizacji otaczających ZSRR amerykańskich baz wojskowych stworzono potężną flotę podwodną, wyposażoną w broń rakietową o zasięgu międzykontynentalnym.

Charakterystyczne jest to, że Sowieci rozwijając własne doktryny geopolityczne, równocześnie oficjalnie uważali geopolityką za pseudonaukę, a geografią polityczną zredukowali u siebie i w krajach satelickich do nauki o administracyjno-politycznych podziałach i ckonomiczno-geograficznych cechach państw.

Na początku epoki „zimnej wojny” (lata 1947-1950) dyplomata amerykański G.F. Kennan. wyrażający opinię większości elit politycznych USA. opublikował wiele artykułów rozwijających ideę pośredniej konfrontacji. Polegała ona na tworzeniu przeszkód ograniczających ekspansję polityczno-gospodarczą Rosji radzieckiej, bez bezpośredniego zaangażowania Stanów Zjednoczonych. W koncepcji tej Kennan zawarł przekonanie, że Związek Radziecki jako kraj słabiej rozwinięty gospodarczo będzie musiał zaangażować się w „wyścig zbrojeń” i przeznaczyć na ten cel większość swojego potencjału ekonomicznego i surowcowego, co po 10-15 latach tpowoduje jego upadek. Najnowsza historia w dużym stopniu potwierdziła założenia Kennana. Jednak przewidywany przez, niego czas rozpadu imperium radzieckiego wydłużył się do blisko pół wieku z powodu ogromnego bogactwa zasobów naturalnych i potencjału ludzkiego ZSRR oraz nickonsckwcn-lltcj polityki państw zachodnich.

W okresie powojennym amerykański geograf i dyplomata J. Gottmann sformułował koncepcję kulturowej ikonografii. Interpretującej świat w kategorii pola działania sil ruchu I wymiany (komunikacji) oraz sil tradycji (utrwalonych stereotypów myślenia). Koncepcja ta znalazła ponowne uznanie na początku lal dziewięćdziesiątych, po upadku bloku radzieckiego. Według Gottmunna kultura jest podstawowym czynnikiem decydującym o rozmaitości świata. Zmiany rewolucyjne w porządku światowym, które zapoczątkowała polska ..Solidarność", a później rosyjska „pierestrojka”, znalazły swoje odzwierciedlenie w naukach socjologicznych. Pojawiły się litkic koncepcje, jak „koniec historii" Francisa Fukuyamy, zakładającego, że zbliżamy się do „końca" historii naznaczonej konfliktami, następuje bowiem pokojowy rozwój społeczny, technologiczny i ekonomiczny, czyli „pokój amerykański” ipax americana), w nawiązaniu do pa.v romana, imperium rzymskiego. Mimo że wizje takie nic są teoriami geopolitycznymi. wpływają jednak na formułowany przez geografię |K)lityczną i geopolitykę przyszłościowy obraz świata.

Na początku lat dziewięćdziesiątych amerykański politolog S. Huntington przedstawił swoją koncepcję nieuchronnego zderzenia cywilizacji, która przewiduje, żc ani ideologie, ani gospodarka nie będą decydować o przyszłych konfliktach międzynarodowych. Ich źródłem staną się różnice kulturowe,