FizykaII90301

897

U ciał ciekłych rozróżnić należy rzeczywistą ich rozszerzalność od pozornśj. Pod tą ostatnią rozumiemy rośnięcie ich objętości z temperaturą, uważane istotnie na cieczach, zawartych w pewnych naczyniach, pod.pierwszą zaś owe przybywanie objętości, ktereby się wtedy okazywało, gdyby naczynie, w którem ciecz się znajduje, nie zmieniało wcale objętości swojej. Pozorne rozszerzanie się sześcienne cieczy jest to różnica między jej rzeczywistem rozszerzaniem się i zmianą objętości naczynia, w którem ona zostaje. Oznaczamy je następującym sposobem. Szklarnie naczynie z wązką,. do góry. idącą, a potem na dół zakrzywioną szyjką napełnia się cieczą np. rtęcią przy 0°0 i oznaczywszy jej bezwzględny ciężar wpuszcza się to naczynie do wody lub oleju, które piecze następnie się ogrzewa. Rtęć, roz-ciągająca się w miarę podniesienia temperatury, występuje otworem szyjki z naczynia i zbiera się w podstawionćj miseczce. Z wagi tej ilości onej, która się przyzbierała w miseczce, można oznaczyć powiększenie jej pozornćj objętości. Przyjąwszy dla dania przykłada, że rtęć, napełniająca rzeczone naczyńko, w temperaturze 0°C waży 264 gramów, w temperaturze zaś -f 100°C tylko 260 gr.; objętość jej, pominąwszy rozszerzenie naczynia samego, powiększa się w granicach temperatury od 0° do 100°C w stosunku jak 260 : 264, czyli (co na jedno wychodzi) pozorne rozszerzenie się rtęci w szklannych naczyniach od 0° do 100°O wynosi y₆₅ pierwotnej objętości. Znając zaś pozorne rozszerzanie się cieczy i sześcienne rozszerzanie się naczynia samego, nie trudno wynaleść rzeczywistą jej rozszerzalność, ltażdocze-snej temperaturze odpowiednią. Na tćj zasadzie polega termo-' metr ciężarowy ¹), za pomocą którego oznacza się temperaturę z ilości wagi rtęci, która ze szklannego naczyńka, mającego wązką szyjkę, wskutek zmian w temperaturze występuje. Bardzo wygodnym przyrządem tego rodzaju jest ciężarowy termometr Gay-Lussaka (Fig. &67 na n. str.), na którym najwęższe miejsce szyjki a jest kreską naznaczone; po tę tylko kreskę ma ciecz stać w naczyniu, do 0°C oziębionem. Jeśli je w tym stanie dokładnie odważymy i od ciężaru otrzymanego odciągniemy

Fizyko T. II. 113

1

Ob. tom dodatkowy, tudzież Wiilluera Lehrbucli d. Experimentalphy-sil; ligi tom, oddział I, str. 18.